Kim daha şanslıdır: mavi, yoxsa qəhvəyi gözlü insanlar?

Dünya əhalisinin təxminən 10%-nin mavi göz rəngi və onun çalarları var. Xüsusilə bəzi Avropa icmalarında bu nisbət daha yüksəkdir. Bəzi bölgələrdə mavi gözlü şəxslərin nisbəti diqqətəlayiq 75% -ə çatır. Medianews.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, mavi gözlərin təkamül yolu ilə necə geniş yayıldığı barədə çox nəzəriyyələr hazırlanmışdır. Təkamül nöqteyi-nəzərindən bu rəngin nə üçün hələ də daha qaranlıq piqmentli strukturlarla rəqabət aparması müzakirə mövzusudur. Lakin bu müzakirələrin maraqlı şərhi ingilis antropoloqlarından gəlib. Liverpul Con Moores Universitetindən Kyoko Yamaquçi və onun tələbəsi Faith Erin Cain göz rəngi ilə vizual qavrayış arasındakı əlaqəni araşdırmaq üçün maraqlı təcrübə aparıblar. Bu araşdırmada 39 yetkin könüllü üzərində aparılan sadə görmə testindən istifadə edilib. Test zəif, yəni azaldılmış işıq şəraitində aparılmışdır. İştirakçılardan öz göz rəngləri haqqında öz hesabatlarını vermələri istənilib və daha sonra əvvəlcədən hazırlanmış təsnifat təlimatından istifadə edərək göz rənginin düzgünlüyü yoxlanılıb. Tədqiqatçıların göz rənglərinin müayinəsi nəticəsində müəyyən edilib ki, iştirakçılardan 25-nin gözünün mavi və ya mavi çalarları, 14-nün isə qəhvəyi və ya qəhvəyi göz tonları var. Bu paylama tədqiqatın məqsədinə yönəlmiş mühüm məlumatları təqdim edib. Yenə də bu tip tədqiqatın ən maraqlı tərəfi göz rəngi ilə vizual qavrayış arasındakı potensial əlaqəni şübhə altına almaq idi. Testin nəticələri mavi gözlü fərdlərin işıq azaldıqca qəhvəyi gözlü şəxslərdən fərqli vizual qavrayış nümayiş etdirib-göstərmədiyini öyrənmək üçün daha dərindən təhlil aparmağa imkan verib. Təcrübənin nəticələri, irisdə rəng piqmentinin itirilməsinin zəif işıqlı mühitlərdə daha yaxşı görmə üçün faydalı dəyişiklik olduğu nəzəriyyəsini dəstəkləyir. Təkamül prosesləri, göz rəngi kimi fiziki xüsusiyyətlərin sağ qalma üstünlüklərinə də təsir göstərir. Qəhvəyi gözlər əslində bir çox mühüm təkamül üstünlükləri təmin edir. Qaranlıq gözləri olan insanlar ultrabənövşəyi (UV) şüalara qarşı daha çox qorunur, çünki onlar daha çox melanin istehsal etmək qabiliyyətinə malikdirlər, xüsusən də günəş işığının sıx olduğu yerlərdə. Bu, onları dəri xərçəngi kimi UV şüalarının sağlamlıq problemlərinə qarşı daha davamlı edə bilər. Qəhvəyi gözlərin başqa bir təkamül üstünlüyü onların göz sağlamlığına verdiyi töhfələrdən qaynaqlanır. Yaşla əlaqəli bir göz xəstəliyi olan makula degenerasiyası, xüsusilə də, qəhvəyi gözlü insanlarda mavi gözlülərə nisbətən daha az nisbətdə görülür. Bunun səbəbi qaranlıq gözlərdə olan melanin piqmentinin gözləri zərərli UV şüalarından və mavi işıq dalğalarından daha yaxşı qorumasıdır. Nəticədə, təkamül nöqteyi-nəzərindən qəhvəyi gözlərin təmin etdiyi bu bioloji qorunma mexanizmləri fərdlərin sağ qalma şansını artıran mühüm amil olmuşdur. Bu, qəhvəyi gözləri xüsusilə müəyyən ekoloji şəraitdə üstünlük təşkil edir. Bununla belə, hər bir göz rəngi ətraf mühit şəraitinə və bioloji xüsusiyyətlərinə görə fərqli üstünlüklər təqdim edir; beləliklə, hər birinin özünəməxsus təkamül rolu var.