Vitrindəki Konstitusiya

Müstəqil Azərbaycanın konstitusiyasının qəbulundan 19 il ötür. Başqa sözlə, bu gün Konstitusiya Günüdür. Gəl ki, təbriklik ovqatda indi kimi isə tapmaq qəliz məsələdir. Əksəriyyət hətta 12 noyabrın nə günü olduğundan belə bixəbərdir – buna da əmin ola bilərsiniz. Ona görə ki, yalnız andiçmə mərasimlərində – 5 ildən bir yada düşən konstitusiya ilimiz 12 ay işləmir.

Ötən 19 ili ümumi necə xarakterizə eləmək olar? Yəni doğrudanmı belə böyük zaman kəsiyində adına həm də “Ana Yasa” deyilən “Əsas Qanun” urvatsız vəziyyətdə olub, öyünüləsi heç şeymi yox? Bütövlükdə 19 ildə konstitusiyalı Azərbaycan adında məmləkətimiz haradan hara gəlib görəsən?

19 ildə əlbəttə ki, ölkənin müstəqilliyi qorunub saxlanılıb. Gəlin, bunu ən böyük nailiyyət sayaq. Fəqət, müstəqilliyi və suverenliyi hədəf deyil, vasitə hesab eləsək, o zaman digər, əsla az əhəmiyyətli olmayan hədəflərə əfsuslar olsun ki, çatılmayıb. Rezüme şəklində sadalayaq:

Əvvəla, bu 19 ildə Azərbaycan Konstitusiyasının təsir dairəsini Dağlıq Qarabağ və işğaldakı başqa ərazilərədək genişləndirə bilməmişik. Hərgah, bu, elə də kiçik zaman deyil – təxminən 4 prezidentlik müddətinə bərabərdir və onun da hamısı indiki hakimiyyətin “payına” düşür.

19 ildə biz neftdən asılı olmayan iqtisadiyyat, dövlət büdcəsi yarada bilməmişik. Neftin “oynayan” qiymətləri isə bunun nə dərəcədə riskli olduğunu günümüzdə hamımıza əyani göstərməkdədir. İqtisadiyyatın, büdcənin məhz “qara qızıl”a indeksləşməsinin acı nəticəsidir ki, Azərbaycan hələ də xammal mənbəyi, aqrar ölkə kimi tanınır dünyada, güclü sənayemiz, xarici bazarlarda rəqabət qabiliyyətli yüngül və ağır sənaye mallarımız, qısası, keyfiyyətli məhsulumuz yox dərəcəsindədir. Plyus, əhalimiz idxaldan asılı olaraq qalır. Müstəqilliyin mühüm şərtlərində biri isə məhz güclü iqtisadiyyatdır, keyfiyyətli istehsal və güclü ixracatdır.

Sonra. 19 ildə xalqın gəlirləri qismən artsa da, əhalinin durumu kardinal şəkildə yaxşılaşmayıb. Çünki daxildə sərt və avtoritar idarəçilik davam edir və ilbəil daha da qəddarlaşır. Eləcə də milli vəhdəti və vətəndaş barışını sarsıdan korrupsiya, monopoliya, məmur özbaşınalığı, hüquqsuzluq, təməl haqların ayaqaltı edilməsi güclənib, təbəqələşmə dərinləşib.

Universal hüquqlar sahəsində durum nə qədər qəribə də olsa, Azərbaycanın Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinə rəhbərlik elədiyi son 6 ayda xüsusilə kritik şəkil alıb. Milli vəhdət, vətəndaş barışı isə müstəqilliyin, dövlətin başqa vacib təməl sütunlarıdır. Bu fonda rusiyayönlü “5-ci kolon”un xeyli fəallaşmasını da nəzərə alsaq, belə qənaət hasil olar ki, Azərbaycan dövlətinin daxili dayaqları 19 ildə əsla möhkəmlənməyib və kövrəkdir. Halbuki, Ermənistan, Rusiya, İran kimi qeyri-dost ölkələrin əhatəsində olmağımız heç olmasa, deyilən sahələrdə sahman yaratmağı diktə edir(di)…

***

Bəli, Azərbaycanın da konstitusiyası var və son məlum düzəlişlərə rəğmən, pis-yaxşı çağdaş tələblərə cavab verir. Lakin əgər bu konstitusiya əsasında ölkədə indiyədək heç bircə dürüst bələdiyyə seçkisi də keçirilməyibsə, orada təsbit olunan elementar insan haqları, sosial dövlət haqda prinsiplər, hakimiyyət qollarının – o sırada parlamentin, məhkəmələrin müstəqilliyi gözlənilmirsə, o, kimə gərəkdir? Yalnız vitrinə qoymağamı?

Yəni belə çıxır ki, ona nə qədər istəyirsən baxa, içini vərəqləyə bilərsən, ancaq istifadə eləmək, faydalanmaq, həyata tətbiq eləmək… olmaz! Nə vaxtsa “Ana Yasa”nın həyata tətbiq ediləcəyi və Azərbaycanın da dünyada hüquqi-demokratik dövlət kimi tanınacağı ümidi ilə Konstitusiya Gününüz qutlu olsun.