ABŞ Prezidenti Donald Tramp “Nyu–York Tayms” qəzetini tənqid edərək nəşri xalqın düşməni adlandırıb. Bu barədə D.Tramp özünün “Truth Social” şəbəkəsindəki paylaşımında bildirib.
Xatırladaq ki, bir neçə gün öncə qəzetdə dərc olunan məqalədə D.Trampın prezident kimi vəzifə öhdəliklərini səmərəli şəkildə yerinə yetirmək qabiliyyəti şübhə altına alınıb. Trampın tənqidlərinin kökündə də bu məqalə dayanır: “Bağlanmaq təhlükəsi ilə üzləşən “Nyu–York Tayms”da sol radikal baxışlı ağılsızlar mənim haqqımda məqalə yazıblar... Onlar mənim əmək qabiliyyətimin aşağı düşə biləcəyini iddia edirlər. Hərçənd ki, faktlar bunun əksini sübut edir. Bu “qəzetcik” əsl xalq düşmənidir”.
Amerika lideri “Nyu–York Tayms”ın gəldiyi qənaəti rədd edib, özünün siyasi və iqtisadi uğurlarını vurğulayıb. Həmçinin, bu yaxınlarda keçdiyi tibbi müayinəni və koqnitiv (idrak) testi xatırladıb. Bu testlərin nəticələrini möhtəşəm adlandırıb. “Mən 2024-cü ildəki prezident seçkilərində böyük səs fərqi ilə qalib gəldim”, – deyən Tramp səkkiz müharibə və ya silahlı münaqişəni nizamlamasını, habelə 48 yeni fond bazarı rekordunu əsas nailiyyəti kimi sadalayıb. O, həmçinin qəzeti qərəzli olmaqda və informasiyanı qəsdən təhrif etməkdə günahlandıraraq iddia edib ki, onun səhhəti ilə bağlı məqalənin müəllifi Keti Rocers üçüncü dərəcəli jurnalistdir. Trampın sözlərinə görə, Rocersə onun haqqında yalnız pis şeylər yazmaq həvalə olunub.
* * *
Qeyd etmək lazımdır ki, media və prezident arasında gərginlik Birləşmiş Ştatların siyasi həyatında yeni məsələ deyil. Lakin D.Trampla “Nyu–York Tayms”ın son qarşıdurması bu münasibətlərin daha sərt mərhələyə keçdiyini göstərir. Trampın paylaşımı təkcə emosional reaksiyanın ifadəsi deyil, həm də öz mübarizə üsuludur. Hamıya məlumdur ki, Tramp opponentlərini tənqid etməklə yanaşı, onların motivlərini də sual altına qoyur və bununla ictimai rəyin istiqamətini dəyişməyə çalışır.
Məsələnin kökündə isə qəzetin Trampın vəzifə öhdəliklərini yerinə yetirmək qabiliyyəti ilə bağlı şübhə toxumu səpən yazısı dayanır. Bu yazı son aylarda yenidən gündəm olan Trampın yaşı, səhhəti və ikinci prezidentlik dövründə ölkəni idarəetmə bacarığı barədə müzakirələri ştatlarda daha da qızışdırıb. Məhz buna görə də Trampın reaksiyası sərt oldu. O, qəzetin yazdıqlarını əsassız sayır, özünü isə siyasətdə təcrübəli və güclü lider kimi təqdim edir. Xüsusilə də tibbi müayinədən keçməsi, idrak testlərini uğurla verməsi haqda dedikləri ilə bu tənqidlərin qarşısını almağa çalışır.
Trampın ittihamlarının hədəfində təkcə məqalənin müəllifi yox, bütövlükdə qəzet dayanır. “Nyu–York Tayms”ı qərəzli və faktları təhrif edən nəşr kimi təqdim etməsi, əslində, onların uzun illərdir davam edən savaşının tərkib hissəsidir. Bu qəzet özünü ABŞ-da liberal düşüncənin aparıcı tribunası hesab edir və Trampın siyasi xətti ilə heç vaxt uzlaşmağa cəhd göstərməyib. Tramp da bunu yaxşı anlayır və hər dəfə, fürsət düşdükcə oxucuların gözündə bu nəşrin etibarlılığını aşağı salmağa cəhd edir. Yazıda Trampın səhhəti ilə bağlı məqamların qabardılması təsadüfi deyil. Çünki seçkiyə gedən namizədin sağlamlıq durumu ABŞ siyasətində mühüm faktordur. Xüsusilə dünya siyasətinin son illərdə müxtəlif ağır hadisələrlə yüklənməsi liderlərdən həm zehni, həm də fiziki cəhətdən böyük enerji tələb edir. Bu baxımdan “Nyu–York Tayms”ın yazısı Trampın siyasi perspektivinə zərbə vurmağa hesablanmış addım kimi görünür.
Tramp isə öz arqumentlərini sadalamaqda davam edir. O, prezidentliyi dövründə silahlı münaqişələrin həllini tapdığını, fond bazarlarında rekordlar qırıldığını xatırladır. Bu, həm seçicilərə mesajdır, həm də qəzetin onu təsvir etdiyi obrazı dağıtmaq cəhdidir. “Nyu–York Tayms”ın mövzunu bu qədər qabartması da təsadüfi deyil. Qəzet Trampın ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə qayıdışını təhlükə kimi görən çevrələrin ruporu rolunu oynayır. Məqalədə səhhət mövzusunun ön plana çəkilməsi, Trampın iddia etdiyi kimi, sadəcə, jurnalistin şəxsi təşəbbüsü yox, geniş dairələrin narahatlığının əksidir. Bu səbəbdən Trampın reaksiyası emosional olsa da, siyasi baxımdan başadüşüləndir.
Əslində, tərəflər arasında davam edən bu qarşıdurma ABŞ-da media-siyasət münasibətlərinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Lakin “Nyu–York Tayms”ın öz obyektivliyini getdikcə daha çox sual altına atan yanaşması onun nüfuzuna fayda gətirmir. Qəzet siyasi mübarizənin bir tərəfi kimi çıxış etdikcə, oxucu üçün informasiya mənbəyindən çox, siyasi alət təsiri bağışlayır. Trampın əsas hədəfi də məhz bunu nümayiş etdirməkdir: yəni rəqibini tənqid etməklə yanaşı, onun əlinə necə deyərlər, “kozır” verən mətbuatın da etibarsız olduğunu göstərmək.
Bütövlükdə, hazırkı mübahisə həm ABŞ seçkilərinə gedən prosesin gərginliyini, həm də Trampın siyasi üslubunda heç nəyin dəyişmədiyini bir daha ortaya qoyur. O, yenə əvvəlki kimi qarşısındakı bütün tənqidçiləri sıxışdırır, öz obrazını isə maksimum möhkəmləndirməyə çalışır. Bu qarşıdurma seçkiyə qədər daha çox davam edəcək və görünən odur ki, ən böyük mübarizə təkcə siyasi rəqiblərlə deyil, media ilə də olacaq.
* * *
Onu da bildirək ki, “Nyu–York Tayms”ın təkcə ABŞ siyasətində deyil, beynəlxalq mövzularda da qərəzli mövqeyi uzun illərdir müzakirə olunur. Qəzet Azərbaycana qarşı tutduğu qərəzli mövqeyi ilə də, necə deyərlər, məşhuri-cahandır. Onun bu davranışı ölkəmizdə zaman-zaman tənqid olunub. Qəzet ölkəmizə dair mövzuları işıqlandırarkən faktları tam şəkildə təqdim etmir, hadisələri birtərəfli şəkildə yozur və nəticədə oxucuya tamamilə təhrif olunmuş təsvir ötürür. Bu, artıq təsadüf yox, redaksiya xəttinin formalaşmış bir parçasıdır. Ölkəmizin haqq savaşında, Qarabağ reallıqlarında, bölgədəki yeni siyasi düzənlə bağlı yazılarda “Nyu–York Tayms”ın seçdiyi ton, istifadə etdiyi ifadələr, sitatların seçimi yalnız bir məqsədə – ölkəmizi zəif, aqressiv və ya beynəlxalq hüquqa məhəl qoymayan tərəf kimi göstərməyə xidmət edib. Halbuki həmin dövrdə baş verən hadisələrin məğzini, 30 illik işğal faktını, beynəlxalq hüququn prinsiplərini gözardı etmək üçün ya məsələlərə çox səthi yanaşmaq, ya da bilərəkdən qərəz nümayiş etdirmək lazımdır. Təəssüf ki, “Nyu–York Tayms” ikinci yolu seçib.
Bu mövqe Azərbaycanda dəfələrlə tənqid olunub. Ən yüksək səviyyədə dövlət rəsmiləri, jurnalistlər, ekspertlər və ictimaiyyət nümayəndələri haqlı olaraq bildiriblər ki, “Nyu–York Tayms” kimi nüfuz iddiasında olan media qurumunun belə davranması obyektivlik prinsiplərinə ziddir. Zənnimizcə, bu məqamda Prezident İlham Əliyevin 2025-ci il avqustun 8-də Vaşinqtonda Azərbaycanın media nümayəndələrinə müsahibəsində səsləndirdiyi fikirləri xatırlatmaq yerinə düşər: “Bəli, bilirsiniz ki, Prezident Trampın əsaslı olaraq saxta xəbərlər adlandırdığı bəzi Birləşmiş Ştatlar mediasında Azərbaycan iblis donunda təqdim olunurdu. “Vaşinqton Post”, “Nyu–York Tayms”, “Nyusveek” və bir çox başqa media qurumları mütəmadi olaraq Azərbaycan haqqında şayiələr yayır, bizə hücum edir, təhqiramiz yazılar dərc edir və əslində, Amerika ictimai rəyini çaşdırırdılar. Bunu əsasən bu gün erməni maraqlarına uyğun fəaliyyət göstərən erməni lobbi qruplarının nümayəndələri ediblər”.
Prezident İlham Əliyev qeyd etmişdi ki, bu gün baş verənlərə sevinmək əvəzinə, onlar çox məyus olurlar, çünki onların maraqları tamamilə fərqlidir: “Onlar işğala görə məsuliyyət daşıyanlardır, çünki onların ideyaları, məsləhətləri, pulları və Ermənistanın müxtəlif hökumətlərinə təsirləri Ermənistanın özü üçün dağıdıcı rol oynayıb. Əgər onlar, belə qruplar olmasaydı, Ermənistan daha çox inkişaf etmiş, möhkəm, müstəqil sistemə malik ölkə olardı. Amma onlar, sadəcə, vaxt itirdilər, torpaqlarımızı işğal edərək vaxt itirdilər və sonda bu işğalı əbədi saxlaya bilmədilər, əslində isə özlərini inkişafdan 30 il geri atdılar”.
Politoloq Ramiyə Məmmədova XQ-yə açıqlamasında bildirdi ki, dünyaya, necə deyərlər, söz azadlığının qalası kimi təqdim olunan bir nəşrin faktlarla bu qədər qərəzli davranması onun adına və olan-qalan nüfuzuna xələl gətirir. Onun sözlərinə görə, bu gün Prezident Trampın qəzeti tərəfli olmaqda ittiham etməsi təsadüfi deyil: “Sadəcə, bu dəfə hədəfdə Azərbaycan deyil, ABŞ daxilindəki siyasi rəqiblər dayanır. Amma qəzetin ənənəvi yanaşmasına baxanda Trampın dedikləri bir qədər başadüşülən görünür. Çünki “Nyu–York Tayms”ın istədiyi mənzərəni yaratmaq üçün faktları necə düzüb-qoşduğunu ölkəmiz yaxşı görüb. Bir sözlə, qəzetin Azərbaycana qarşı illərdir sərgilədiyi münasibət indi ABŞ siyasətinin daxili mübarizəsində də özünü göstərir. Bu isə həmin nəşrin jurnalist nüfuzu ilə siyasi mövqeyi arasında sərhədi çoxdan itirdiyini sübut edir”.
Ekspert hesab edir ki, “Nyu–York Tayms”ın Azərbaycanla bağlı mövzulara yanaşması təkcə qərəz məsələsi deyil, həm də regionu dərindən tanımamağın nəticəsidir: “Qəzet hadisələri çox vaxt uzaqdan, hazır stereotiplər əsasında qiymətləndirir. Bu isə reallığı təhrif edir və oxucuda yanlış təsəvvür formalaşdırır. Azərbaycanla bağlı yazılarda yerli mənbələrə, bölgənin tarixi və hüquqi kontekstinə istinad azdır, nəticədə, təqdim olunan mənzərə birtərəfli alınır”.
Səxavət Həmid,
"Xalq qəzeti", 28 noyabr 2025
