Koreya yarımadasında sular getdikcə istiləşir. Şimali Koreyanın 2017-ci ildə dayandırdığı nüvə silahı sınaqlarına başlayacağı ilə bağlı proqnozlar var. Ölkənin son raket sınaqları Kimin rəqiblərini təhrik etmək cəhdidir, yoxsa ABŞ və Cənubi Koreyanın regionda təşkil etdiyi genişmiqyaslı təlimə reaksiya?
Dünya Şimali Koreya lideri Kim Çen In və Cənubi Koreya prezidenti Mun Çje İnin 2018-ci ilin aprelində əl sıxdığı atmosferdən uzaqdır. 2018-ci ildə iki tərəf arasında sülh küləyi əsdiyi halda, cəmi 4 il sonra sülh ümidləri “Şimali Koreya nüvə raketi sınağı?” sualı ilə əvəz olundu. etmək məsələsinə qalıb.
Şimali Koreyanın Çinlə, Cənubi Koreyanın isə ABŞ-la müttəfiq olması faktdır. Bu gün beynəlxalq aləmdə baş verən proseslər yarımadada da öz əksini tapır. Koreyalararası münaqişənin nəyə çevriləcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir, lakin bu gün baş verənləri anlamaq üçün bu nöqtəyə necə gəldiyimizi xatırlamaq faydalıdır. Əvvəlcə Şimali Koreyanın son günlər artırdığı raket sınaqlarından danışaq.
Şimali Koreya həftənin əvvəlindən raket buraxılışlarını sürətləndirib. Çərşənbə axşamı günü 23 raket atdığı qeyd edilib. Bu raketlərdən biri Cənubi Koreyadan təxminən 60 kilometr uzaqlığa düşüb. Bu hadisə böyük əks-səda doğurdu, çünki 1953-cü ildə iki tərəf arasında atəşkəs elan edildikdən sonra ilk dəfə idi ki, şimaldan Cənubi Koreyaya bu qədər yaxın yerə raket düşürdü.
3 noyabr 2022-ci il cümə axşamı Şimali Koreya çoxlu sayda raket atıb. Onlardan birinin uğursuz qitələrarası ballistik raket sınağı olduğu düşünülür. Sözügedən addımın Cənubi Koreya və ABŞ-ın bölgədə indiyə qədər keçirdiyi ən böyük hava təliminə reaksiya olduğu qiymətləndirilir.
Şimali Koreyada hakim İşçi Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin katibi Pak Conq Çon Vaşinqton və Seulda birgə təlim keçirərək “çox təhlükəli bir qərar” qəbul etdiklərini söyləyərək, bu inkişafın “vəziyyətin çıxmasına səbəb olduğunu” deyib. ABŞ və Cənubi Koreyanın bazar ertəsi başlatdığı hava təliminə yüzlərlə döyüş təyyarəsi cəlb edilib.
Şimali Koreyanın raket sınaqlarına Cənubi Koreya, ABŞ və Yaponiyadan reaksiyalar gəlir. Əslində Şimali Koreyanın son günlər artırdığı bu sınaqlar Cənubi Koreya və Yaponiyanın bəzi şəhərlərində insanların sığınacaqlara getmələri üçün çağırışlara səbəb olub. Yaponiya daha sonra raketlərin ölkənin hava məkanından keçməsi barədə məlumatdan sonra ictimaiyyəti bunkerlərə enməyə çağırmağın yanlış həyəcan siqnalı olduğunu bildirib.
Yaponiyanın baş naziri Fumio Kişida Şimali Koreyanın təkrar raket sınaqlarının qanunsuz olduğunu və sınaqların bağışlanmaz olduğunu bildirib.
Cənubi Koreyanın müdafiə naziri Conq-Sup Li taktiki nüvə silahlarını yenidən yerləşdirməyi planlaşdırmadıqlarını açıqlayıb. Koreyalı nazir açıqlamasında, “Nüvə silahlarının ləğvi siyasətimizdə hələlik heç bir dəyişiklik yoxdur. Hazırda biz Koreya yarımadasında taktiki nüvə silahı yerləşdirmək niyyətində deyilik” deyə vurğulayıb.
Onu da vurğulamaq lazımdır ki, Conq-Sup Li dünən Pentaqonda amerikalı həmkarı Lloyd Ostin ilə görüşündən sonra keçirilən birgə mətbuat konfransında bu barədə məlumat verib.
Şimali Koreyanın raket sınaqlarının yuxarıda qeyd olunan təlimə reaksiya olduğuna dair şərhlər var, lakin bəzi analitiklər məsələyə başqa rakursdan yanaşırlar. 2017-ci ildə nüvə sınaqlarını dayandıran Şimali Koreyanın bu sınaqlara yenidən başlayacağına dair proqnozlar var və bu həftəki atışların sınaqlardan əvvəl atəşi yüksəltmək məqsədi daşıdığı ifadə edilir.
Şimali Koreya ilk nüvə sınağını 2006-cı ildə keçirib. O vaxtdan bəri nüvə silahı inkişaf etdirmə proqramlarını həyata keçirən Şimali Koreya 6 nüvə sınağı həyata keçirib. Şimali Koreya 2003-cü ildə Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsindən çıxıb.
Çoxşaxəli nüvə silahları və ballistik raketlər hazırlamaqla tanınan Şimali Koreyanın kimyəvi və bioloji silah imkanlarına da sahib olduğu güman edilir.
Kimyəvi Silahlar Konvensiyasını imzalamayan Şimali Koreyanın da geniş miqyaslı kimyəvi silah proqramları həyata keçirəcəyi düşünülür. Şimali Koreya da Bioloji Silahlar Konvensiyasının tərəfidir, lakin bəzi aparıcı tədqiqat təşkilatlarının əldə etdiyi sübutlar Şimali Koreyanın bioloji silah proqramları həyata keçirə biləcəyini göstərir.
Ölkələrin imtinasına və ağır sanksiyalara baxmayaraq, Şimali Koreya kütləvi qırğın silahlarını artırmağa davam edir. Ölkə 2017-ci ilin aprelində ilk qitələrarası ballistik raket sınağını uğurla həyata keçirdi və 2017-ci ilin sentyabrında termonüvə silahı sınağı olduğu güman edilən bir sınaq keçirib.
Nəzrin Vüsal
Medianews.az