ABŞ Ali Məhkəməsi universitetlərin qəbul prosesi zamanı abituriyentin irqinə nə dərəcədə baxa biləcəyini işinə baxmağa hazırlaşır.
Yekun qərar onilliklər boyu davam edən müsbət fəaliyyət siyasətlərinə son qoya və universitetlərin qəbulu necə idarə etməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.
Hər iki iş üzrə mübahisələr bazar ertəsi Ali Məhkəmədə başlayıb.
Təsdiqedici hərəkət ABŞ təhsilində ən mübahisəli məsələlərdən biridir.
Davalar Harvard və Şimali Karolina Universitetlərinə qəbullara aiddir. Məhkəmə, ərizələri qiymətləndirərkən bir çox amillər arasında irqi nəzərə alan qəbul siyasətləri ilə bağlı problemləri dinləyir.
Siyasətlər qaradərili və ispan tələbələrin sayını artırmaq üçün nəzərdə tutulub və azlıq qruplarının universitet tələbə qurumları arasında ədalətli şəkildə təmsil olunmasını təmin etmək məqsədi daşıyır.
Lakin məhkəmənin diqqət mərkəzində saxladığı sual onların ayrı-seçkilik xarakteri daşıması və vətəndaş hüquqları qanunlarını pozmasıdır. Onun son qərarı ABŞ-da yüzlərlə ali təhsil müəssisəsinin qəbul planlarına köklü şəkildə təsir göstərə bilər.
Ədalətli Qəbul üçün Tələbələr adlı qeyri-kommersiya qrupu olan iddiaçılar Harvardı digər qrupların təmsilçiliyini artırmaq üçün Asiyalı Amerikalı abituriyentlərə qarşı ayrı-seçkilik etməkdə ittiham edirlər.
Şimali Karolina Universitetində eyni qrup iddia edir ki, kollecin qəbul prosesində irqdən istifadə etməsi ABŞ Konstitusiyasını, eləcə də dövlət universitetlərini əhatə edən federal vətəndaş hüquqları qanunlarını pozur.
Məhkəmənin doqquz hakiminin 2023-cü ilin iyulunda məhkəmənin hazırkı müddətinin sonunda qərar verəcəyi gözlənilir.
Ədalətli Qəbul üçün Tələbələr təşkilatına mühafizəkar fəal Edvard Blum rəhbərlik edir və müsbət fəaliyyət siyasətlərinə qarşıdır.
Qrup xüsusi olaraq Ali Məhkəmədən 2003-cü ildə bir dövlət universitetində müsbət fəaliyyət siyasətini təsdiq edən Grutter v Bollinger işində presedenti ləğv etməyi xahiş edir. Bu qərar universitetlərin irqi tələbə qəbulunda bir sıra amillərdən biri hesab etməsinə yol açıb.
Hüquqi sənədlərdə Harvard ayrı-seçkiliyi rədd edib və qanunun parametrləri daxilində qəbulda irqi amil kimi istifadə etdiyini müdafiə edib. Onun siyasətinin universitetə tələbələr üçün daha vahid təhsil təcrübəsi yaratmağa imkan verdiyini söyləyib.
Harvard kimi institutlar ölkənin irqi və etnik müxtəlifliyini dəqiq şəkildə təmsil edən siniflər yaratmaq üçün abituriyentin irqini bir neçə amildən biri hesab edirlər.
Harvard Universitetini təmsil edən hüquqşünaslar məhkəmə ərizəsində yazırdılar ki, “Amerikalılar müxtəlifliyi öyrənmənin ayrılmaz hissəsi kimi görməyə və liderliyə gedən yolun hamı üçün açıq olduğuna inanmağa başladılar”.
Rəy sorğuları, çox vaxt sualın necə qurulduğundan asılı olaraq, müsbət hərəkətə müxtəlif münasibət göstərir.
2021-ci ildə Gallup sorğusu göstərdi ki, amerikalıların 62%-i müsbət fəaliyyət proqramlarının tərəfdarıdır. Bu ilin əvvəlində Pew Araşdırma Mərkəzi tərəfindən açıqlanan ayrıca sorğu, amerikalıların 74%-nin, o cümlədən qaradərili və ya latın amerikalı respondentlərin əksəriyyətinin irqin kollec qəbul prosesində nəzərə alınmaması lazım olduğuna inandığını göstəriblər.
Təsdiqedici hərəkətin tərəfdarları deyirlər ki, bu, bəzi azlıq qruplarının ABŞ-dakı ən elit təhsil müəssisələrinə giriş əldə etməsinə mane olan ictimai, iqtisadi və tarixi bərabərsizlikləri düzəltməyə kömək edir.
Lakin tənqidçilər uzun müddətdir ki, universitetə qəbul zamanı irqi nəzərə almağın ayrı-seçkilik olduğunu və bu siyasətlərin digər qrupların və ya ayrı-ayrı tələbələrin hesabına baş verdiyini iddia edirlər.
ABŞ-ın doqquz ştatı, o cümlədən Kaliforniya, Florida, Corciya və Miçiqan – hazırda dövlət universitetlərinə qəbul zamanı irqdən istifadəni qadağan edir.
Nəzrin Vüsal
Medianews.az