Media
Bank reklamlarında çox zaman əmanətlər haqqında oxuyuruq və ya eşidirik. Lakin bu əmanətlər haqqında hər kəs tam olaraq məlumatlı deyil. Bəzi insanlar banklara güvənmir. Bəs görəsən banklar bu əmanətlər müqabilində vətəndaşa nə vəd edir? Bankın buradan çıxarı nədir? Vətəndaşların pulu bankda bata bilərmi?
Mövzu barədə Medianews.az-a danışan bank eksperti Xəyal Məmmədli bildirdi ki, ən çox gəlirli banklarla bağlı statistika daima dəyişir:
“Hansı banklarda sistem əhəmiyyətlidirsə, daha güclüdür, kapital dayanıqlılığı daha möhkəmdirsə, likvitlik problemi yoxdursa, o banklarda gəlirlilik aşağı olur. Əmanətlər üzrə onların təklif etdiyi gəlirdə aşağıdır. Hansı banklar isə kiçik ölçülüdür, onların nağd pul cəlb etmək ehtiyacları var, onlar əmanətlər üzrə faiz dərəcələrini artırırlar ki, insanlar daha çox gəlir əldə etməkdə maraqlı olsunlar”.
Ekspert bildirdi ki, pullar daima aktiv olaraq qalmalıdır: “Əmanətlərin iqtisadi faydaları ilə bağlı demək olar ki, ümumi iqtisadi sistemdə belə bir qayda var ki, əgər pul dövriyyədən çıxırsa, bu ümumi iqtisadiyyat üçün zərər yaradır. Pul aktiv, dövriyyədə olmalıdır. Bütün iqtisadi sistemlərdə pulun dövriyyədən çıxarılması, kənarlaşdırılması yaxşı hal hesab olunmur. Pulun sadəcə evdə, seyfdə saxlanılması, iqtisadiyyatda iştirak etməməsi doğru hal deyil. O baxımdan ya insanlar özü onu investisiya şəklində yatırmalıdır ki, iqtisadiyyata fayda versin. Özləri investisiya şəklində yatıra bilmirlərsə, fərqi yoxdur bankda cari və ya əmanət hesablarında yerləşdirilərsə, bank da onu investisiya şəklində yatırarsa, digər iqtisadi subyektlər ondan istifadə edə bilərlər. Bu iqtisadiyyatda yeni dəyər yaradar. Əsas faydası budur”.
Xəyal Məmmədlinin sözlərinə görə, əmanətlərin sığortalanması ilə bağlı bir problem yoxdur: “2006-cı ildən əmanətlərin sığortalanması haqqında qanun var. Əvvəl orada sığorta dərəcələri az idi və cüzi məbləğlər sığortalanırdı. Cəmi 4000-6000 manat məbləğ, yəni kiçik məbləğlər sığortalanırdı. Son illərdə əmanətlər məbləğindən asılı olmayaraq tam sığortalandı. Amma 1 iyun 2020-ci ildən əmanətlərdə yenə də məbləğ limiti təyin olunmağa başladı. 100 min manat ekvivalentində bir şəxsin bir bankda olan əmanəti sığortalanır. Hazırda faiz dərəcələri manatda maksimum 12 faiz, dollarda maksimum 2,5 faiz illik faiz dərəcəsi həddində 100 min manata qədər qoyulmuş əmanətlər sığortalanmış hesab olunur”.
Bank eksperti konpensasiya məsələlərindən danışarkən bildirdi ki, əmanətlər tam olaraq hamıya qaytarılır: “Bir şəxsin bir neçə bankda qoyduğu əmanətlər ayrı-ayrı əmanətlər kimi konpensasiya olunur. Bir şəxsin bir bankın bir neçə filialında əmanətləri varsa, onlar toplanır və bir əmanət kimi konpensasiya olunmuş olur. SSRİ dövründə olan əmanətlər bir neçə il bundan əvvəl indeksləşdirildi, indiki valyutaya uyğunlaşdırıldı və bütün əmanətlər o şəkildə konpensasiya olundu. Müstəqillik dövründə bağlanmış bankların bütün əmanətləri isə əmanətlərin sığortalanması haqqında qanun qəbul olunduqdan sonra tam olaraq hamıya qaytarılıb, heç bir problem yoxdur”.
Xəyal Məmmədlinin fikrincə, əmanətlərin sığortalanmasında hal hazırda yeganə sıxıntılı məqam ondan ibarətdir ki, hüquqi şəxslərin əmanətləri sığortalanmır: “Şirkətlərin banklarda olan pullarında heç bir sığorta yoxdur. Əgər bank bağlanıra, bunu əmanətlərin sığortalanması fondu qaytarmır. Yalnız bankın aktivləri yığıldıqdan sonra orada olan vəsait əgər yetərsə, o zaman hüquqi şəxslərə vəsait qaytarılır. Məsələn sonuncu bağlanan bankların hüquqi şəxs müştərilərinə heç bir vəsait hələ ki, qaytarılmayıb. Orada növbəlilik prinsipi var. Hələ növbə çatmayıb. Amma fiziki şəxslərin əmanətləri hamısı qaytarılıb. 100 faiz bütün müştərilərin, fiziki şəxslərin əmanəti qaytarılıb”.
Ekspert pulların dəyişməsi zamanı əmanətlərə nə olacağından da danışdı: “Denaminasiya zamanı, pul əskinasları dəyişdirilərsə o halda indeksləşdirilmə gedir. Həmin dövrün məbləğləri yeni nominal məbləğlərə uyğunlaşdırılır və həmin yeni dövrdə həmin məbləğ nə qədər edirsə, o qədər də əmanət sığortalanır, konpensasiya olunur”.
Zərif Ülvizadə
Medianews.az
