Rəqəmsal texnologiyalar və internet məkanı çoxdan bütün təzahürləri, o cümlədən intim tərəfi ilə müasir insanların gündəlik həyatının bir hissəsinə çevrilib. Amma sosial şəbəkələrdə intim fotolar çəkən və ya açıq yazışmalar aparan istənilən istifadəçi gec-tez təcavüzkarların qurbanına çevrilə bilər.
Medianews.az rus hüquqşünaslarının mövzu ilə bağlı vətəndaşlara bir neçə tövsiyələrini təqdim edir.
Onların sözlərinə görə, iki kateqoriyadan olan təcavüzkarlar ən çox şantaj vasitəsi kimi intim şəkillərdən istifadə edirlər. Şantaj edənlərin əksəri ayrıldıqdan sonra keçmiş tərəfdaşlarından qisas almaq istəyən insanlardır. Digər tərəfdən, İnternetdə özəl şəkilləri dərc etməkdən imtina etdikləri üçün pul tələb edən hər cür fırıldaqçılar və qəsbkarlar var.
Sonuncu kateqoriya isə kifayət qədər müxtəlifdir, ona görə ki, kimsə eqoist motivlərlə, qeyri-sağlam yumor hissi əsasında şantajla məşğul ola bilər və kimsə üçün bu, heç bir əlaqəsi olmayan digər məqsədlərə çatmaq üçün bir yoldur.
İntim şantajın qurbanları həm adi insanlar, həm də ictimai, varlı şəxslər ola bilər – sonuncular kibercinayətkarlar üçün xüsusilə maraqlıdır. Hüquqşünas Yuri Kapştikin sözlərinə görə, şantajçılar çox vaxt yüksək vəzifə tutanları da hədəfə alırlar. Müxtəlif top-menecerlər adətən öz işgüzar reputasiyalarını çox yüksək qiymətləndirirlər, buna görə də intim fotoşəkilləri dərc etmək təhlükəsi onlara güclü mənəvi təzyiqə çevrilir.
Kibercinayətkarlar tərəfindən qəsb edilməsi şantajın əsas silahı olan ədviyyatlı şəkillər olmadan mümkün deyil. Rusiya Hüquqşünasları Assosiasiyasının üzvü, “Yalilov and Partners” şirkətinin hüquqşünası German Kazanov “İzvestiya”ya müsahibəsində deyir ki, bu cür şəkillər fırıldaqçılara müxtəlif yollarla çatır.
Bəzən sosial şəbəkələrdəki istifadəçi hesabları sındırılır, nəticədə bütün şəxsi məlumatlar daha da yayılması üçün əlçatan olur. Bəzən dələduzluq qurbanı həmsöhbətinin kimliyində yanıldığı üçün fırıldaqçının özünə intim foto və videolar göndərir.
“Bəzən elə hallar olur ki, internetdə tanımadığı adamlar kişiləri səmimi söhbətə təhrik edir və ertəsi gün qurbanlar polisə müraciət etməklə hədələyən zənglər alırlar, çünki dünən onların həmsöhbəti azyaşlı idi”, – Kazanov izah edir.
Yuri Kapştikin sözlərinə görə, bəzən intim fotolar hakerin telefon və ya kompüteri sındırmasından sonra müdaxilə edənlərə çatır. Təcavüzkarlar istifadəçinin şəxsi parollarını sındırmaqla onun məlumatlarına giriş əldə edir, onların şəkillərini yükləyir və sonra onlardan öz mülahizələri əsasında istifadə edirlər. Elə olur ki, insan öz kompüterini təmir üçün icarəyə götürür və xidmət işçiləri cihazda saxlanılan fayllara giriş əldə edir. Əgər intim fotolar varsa, onları da yükləyib şantaj üçün istifadə edirlər.
Nəhayət, münasibət zamanı tərəfdaşların da tez-tez ixtiyarında olan intim fotoşəkilləri olur, ayrıldıqdan sonra əvvəllər yaxın olduqları insanlara zərər vermək üçün istifadə edə bilərlər.
Mühafizə mexanizmləri
Əgər intim şəkillərə görə insan keçmiş partnyorları və ya şantajçılarla çətin vəziyyətdə qalırsa, Vladislav Şurxovetski, ilk növbədə, sağlam və məntiqli qərarların qəbuluna mane olan panikaya düşməməyi məsləhət görür. Heç bir halda kibercinayətkarlarla söhbətə girməməlisiniz. Üstəlik, həm onlara acımaq cəhdləri, həm də polisin hədələri ilə birləşən aqressiya mənasızdır – bu, yalnız təcavüzkarları qəzəbləndirəcək və onları sizin fotoşəkillər yaymağa sövq edəcək. Lakin onların təhdidlərinə cavab verməyə dəyməz: ən yaxşı həll onların yazdıqları və zəng etdikləri hesabları və nömrələri bloklamaqdır.
Vladislav Şurxovetski tövsiyə edir ki, qəsb edənlərin mesajlarının və sizə yazdıqları hesabın məlumatlarının skrinşotlarını çəkmək, onlarla telefon danışıqlarını qeyd etmək, sonra dərhal hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etmək və yaxınlarına vəziyyət barədə məlumat vermək lazımdır.
German Kazanov “İzvestiya”ya müsahibəsində izah edir ki, fırıldaqçıların əsas vəzifəsi böhtan xarakterli məlumatlar dərc etmək deyil, şantaj və hədə-qorxu ilə pul qoparmaqdır. Buna görə də, baş verənlərlə barışmaq üçün özünüzə vaxt verin və sonrakı hərəkətlərin alqoritmini nəzərdən keçirin. Ekspert qeyd edir ki, fırıldaqçıların pul müqabilində səmimi fotoları dərc etməmək vədlərinə inanmamaq lazımdır. Siz onlara pul köçürə bilməzsiniz – əks halda şantaj yeni ölçülər alacaq və qurban təkrar-təkrar pul yığmağı dayandırana qədər dayanmayacaq.Yuri Kapştık xəbərdarlıq edir: “Siz başa düşməlisiniz ki, istənilən halda intim şəkillərinizin dərc olunacağı bir ssenari mümkündür”. – Ancaq belə bir vəziyyətdə siz həmişə açıq şəkildə bəyan edə bilərsiniz ki, təcavüzkarlar sizi deyil, sizə oxşayan şəxsi təsvir edən böhtan xarakterli şəkillər yayıblar.
Kapştikin sözlərinə görə, bu gün fotomontaj üçün geniş imkanlar açan çoxlu sayda proqram təminatı mövcuddur. Buna görə də, sakitcə deyin ki, fotoşəkillərdə yalnız sizə bənzəyən biri var. Beləliklə, siz təcavüzkarları əsas “kozır” kartından məhrum edirsiniz.
Qanun qarşısında cavab vermək
Şəkildə göstərilən şəxsin razılığı olmadan başqasının intim xarakterli şəxsi fotoşəkillərinin ictimaiyyətə açıqlanması cinayət məsuliyyətinə səbəb olur.
German Kazanovun qeyd etdiyi kimi, hansı quruma müraciət etməyinizdən asılı olmayaraq, təhdidlərin alındığı telefon nömrəsini, sosial media hesabını və ya e-poçt ünvanını, habelə hədə-qorxu ilə bağlı yazışmaların notarius tərəfindən təsdiq edilmiş skrinşotlarını göstərməlisiniz. Mövcud vəziyyətin bütün nüanslarının müstəntiq tərəfindən səsləndirilməli olacağına da zehni olaraq hazırlaşmaq lazımdır.
Onlayn intim şantajın qarşısının alınması tədbirlərinə gəlincə, ekspertlər öz rəqəmsal savadlarının səviyyəsini yüksəltməyi və şəxsi məzmuna, o cümlədən, internetdə dərc olunan və digər istifadəçilərə göndərilənlərə xüsusi diqqət yetirməyi əhatə edir. Bundan əlavə, bütün hesablarda güclü parollar yaratmaq, SMS istifadə edərək hesablara daxil olmağın təsdiqini qurmaq, həmçinin, şübhəli bağlantıları izləməmək məsləhətdir.
Medianews.az