Təkamül proseslərinə görə yarasalar çox sirli heyvanlardır. Bu uçan məməlilərin, ümumiyyətlə, zərərsiz olduqları bilinir, lakin onların yüksək səsləri bəzən insanları qorxuda bilər.
Yarasalar haqqında ən önəmli məlumat isə onların yer üzündə mövcud olan tək üçün məməli olmalarıdır. Bəs necə oldu ki, bu canlılar havada olan yeganə məməliyə çevrilə bildilər?
Vampirlərlə əlaqəsi bir yana, bir çox insan artıq yarasalara əvvəlki kimi baxmır, çünki onlar həm də COVID-19 mənbəyi kimi tanınıb.
Yarasaları bu pis xüsusiyyətləri ilə xatırlasaq da, milyonlarla ildir havada üzən bu qəribə varlıqlar necə yarandığı olduqca maraqlıdır.
Yarasaların ilk fosilləri təxminən 50 milyon il əvvəl Eosen dövrünə aiddir.
Paleontoloqlar Şimali Amerika, Fransa, Avstraliya və Hindistan kimi bir çox müxtəlif bölgələrdə apardıqları araşdırmalar nəticəsində yarasaların dişlərinə və skeletlərinə rast gəliblər.
Lakin yarasaların formaları həmişə eyni qalmayıb. onların müasir qohumları arasında qədim fosillərlə müqayisədə fərqlər var. Həmin fosillərin qulaqları bu gün tanıdığımız yarasaların qulaqlarından çox fərqlidir.
Təkamül keçirmiş yarasaların yalnız baş barmaqlarında pəncələri olsa da, digər fosillər yarasanın beş pəncəyə malik ola biləcəyini göstərir.
ABŞ-ın Vayominq şəhərində tapılan və 52 milyon il yaşı olduğu düşünülən Onychonycteris adlı fosil beş pəncə şəklində tapılıb.
Yarasaların bütün dünyada qədim zamanlardan mövcudluğu və demək olar ki, oxşar formalara malik olması ilə yanaşı, elm dünyasını maraqlandıran bir sual da var: yeganə uçan məməlinin nə vaxt qanadları olub?
Balinaların oxşar keçmişi olduğu kimi keçmişdə bir çox canlılar da indiki formalarını almaq üçün təkamül keçiriblər.
Birmingem Universitetindən Emili Braunun sözlərinə görə, ibtidai yarasaların fosillərin heç bir qalıq buraxa bilməyən meşəlik ekosistemlərdə yaşadığı məlumdur. Beləliklə, yarasaların tarixində bir boşluq var və qeydlər tam deyil.
Ən qədim yarasa fosilinə baxanda belə onun pəncə quruluşu onun yarasa olduğunu göstərir. Paleontoloqların fikrincə, bu gün yaşayan ən qədim yarasa növü “siçovul quyruqlu yarasa”dır. Bu növ bildiyimiz yarasalar kimi yerdən hərəkət etməkdənsə, havada çırpınma mövqeyini alır.
Yəni əslində gözlədiyimiz qədər mürəkkəb cavabı yoxdur! Yarasaların qeydlərinin ekosistemə görə formalaşmaması da elm adamlarını çətinləşdirir.
Yuxarıda izah etdiyimiz kimi, yarasaların havada çırpınması, ideal uçuş mövqeyini tutması və səmada uçması yarasaların uçmağa başlamasını izah edir. Təəssüf ki, yeni fosillər kəşf edilməzdən əvvəl elmin nə təklif edə biləcəyi bu məlumatlarla məhdudlaşır.
Digər məməlilər yarasalar haqqında nəticə çıxarmağımızı asanlaşdırır. Çünki uçan dələ və lemur kimi bu sürüşən növlər yarasaların da bu şəkildə təkamül etdiyini sübut edə bilər.
Yazımızın əvvəlində sirrindən bəhs etdiyimiz bu canlıların sirləri hələ də davam edir. Elm adamları yeni kəşflər etdikdə kifayət qədər fosil tapılarsa, bu sirli heyvanların necə qanad aldığını daha aydın izah edə bilərik.
Aytac Şahin
Medianews.az