Media
Ötən gün tanınmış prodüser Oqtay Əliyevin vəfatı hər kəsi məyus etdi. Sənətkarın sənət dostları ilə bərabər onu sevənlər də sosial şəbəkələrdə mərhum haqqında xatirələrini bölüşdülər. Onlardan məşhur aparıcı Turan İbrahimov Oqtay Əliyevin dünyasını dəyişdikdən sonra yaxınlarının pərişan vəziyyətdə mediada işıqlandırılmasına etiraz etmişdi.
Medianews.az xəbər verir ki, aparıcının dediyi sərt sözlər sosial mediada da geniş müzakirələrə yol açıb. “Vəsiyyətimdir. Mən öləndə heç bir media orqanını nə evimin həyətində, nə evimin içində, nə də qəbrimin üstündə görmək istəmirəm. Doğmalarımın pərişan vəziyyətini çəkib yayanların isə, indidən Allah bəlasını versin. Haqqımı halal etmirəm!”,- deyə Turan İbrahimov bildirib.
Aparıcının bu fikirləri sosial şəbəkədə birmənalı qarşılanmadı. Media ekspertləri mövzu ilə bağlı Medianews.az -a danışdılar.
Globalinfo.az saytının təsisçisi Azər Ayxan bildirdi ki, bu, Turan İbrahimovun mövzuya fərdi yanaşmasıdır: “Oqtay Əliyev media cameəsi üçün doğma, əziz insan idi. Dilarə Əliyeva da jurnalistlər üçün önəmli simalardandır. Televiziya rəhbərlərinin əksəriyyətinin onlarla xoş münasibəti var idi. Siz də şahid oldunuz ki, onlar Oqtay Əliyevin evində, vida törənində oldular. Media işçilərinin orada olması və hadisənin işıqlandırılması onlar tərəfindən dost kimi icra olunub. Yeri gəlmişkən, canlı reportaj verən jurnalistlər də kədərlərini ifadə edirdilər.
Açığı, mənə qəribə gəlir. Media işçiləri belə anlarda iştirak etməlidirmi? İştirak etməsə belə, insanlar, sosial şəbəkə istifadəçiləri bu və ya başqa tədbirlərlə bağlı çəkilişlər edirlər.
Deyə bilmərəm Turan İbrahimov düz və yaxud da səhv deyir. Bu, onun şəxsi yanaşmasıdır. Turan uşaq deyil. İllərini mediaya həsr etmiş insandır. Bu, onun şəxsi qənaətidir. Sözügedən mövzuda çətinlik çəkirəm. Bu, mübahisəli və fərdi yanaşmadır.
Musavat.com-un baş redaktoru Xalid Kazımlı bildirdi ki, tanınmış teleaparıcının bu məsələdəki mövqeyini doğru hesab edir: “Bir insanın vaxtsız vəfatı, həlakı yalnız o zaman mediatik hadisə ola bilər ki, orada bir səhlənkarlıq, sui-qəsd olsun. Onda da diqqətləri dəfnə gələnlərin, mərhumun yaxınlarının ağlamasına, hüznünə yönəltmək yox, ölümə səbəb olmuş durumun və ya şəxslərin üzərinə cəmləmək lazımdır. Ağlamaq insanın emosional halıdır, zəif məqamıdır, estetik deyil, ona görə də bunu çəkib göstərmək, “göz yaşı ovu”na çıxmaq etik hərəkət sayıla bilməz. Təsadüfi deyil ki, bir məclisdə, toplantıda duyğusal ovqata qapılan və kövrələn şəxslər dərhal özlərini ələ alır və toplaşanlardan üzr istəyir. Amma hazırda jurnalistlər arasında sanki bir yarışma var: “filankəslərin ağlamasını ən yaxşı biz çəkdik”. Bu, düzgün deyil. Məşhur adamın vəfatının, dəfninin bu cür aşırı dərəcədə işıqlandırılmasına ehtiyac yoxdur, diqqəti onun həyat və yaradıcılığına, özündən sonra qoyub getdiyi əsərlərə, izlərə yönəltmək lazımdır”.
“Xalq cəbhəsi” qəzetinin baş redaktoru Elçin Mirzəbəyli qeyd etdi ki, bu, çox ağrılı bir mövzudur: “Elə insanlar var ki, onların ağır gününü doğmaları ilə baş verən faciənin sosial şəbəkədə, mediada işıqlandırılması sosial şəbəkələrdə xəbərə çevrilməsinin əleyhinədirlər. Nəzərə almaq lazımdır ki, Oqtay Əliyevin ölümü ilə bağlı yayılan əksər videomateriallar, görüntülər ciddi mətbuatda deyil, daha çox sosial şəbəkələrdə paylaşılmışdı. Peşəkar media resurslarının bu məsələdə müəyyən qədər etik normaları nəzərə alındığını söyləmək mümkündür. Bəzilərinin sosial şəbəkələrdəki səhifələrində yenə də baş verən faciədən dividend, oxucu qazanmaq cəhdləri də vardır. Oqtay Əliyev kifayət qədər tanınmış şəxs idi. Həyat yoldaşı da hər zaman diqqət mərkəzində olub. Cəmiyyət üçün tanınmış, aktiv insanların həyatı, yaşayış tərzi hər zaman diqqət mərkəzində olub. Bu yolu seçən insanlar mahiyyət etibarı ilə xoş və çətin günlərində diqqət mərkəzində olacaqlarını yaxşı bilirlər. Onların hər birinin şəxsi həyatının toxunulmazlığı var. Əgər onlar şəxsi həyatlarına müdaxilələri arzulamırlarsa, bununla bağlı öz etirazlarını bildirə bilərlər. Müvafiq qaydada bütün kriteyalarını etik normlar pozulursa, o zaman məhkəməyə müraciət etmək hüquqları var. Sözügedən məsələ ilə bağlı çevik hüquqi prosedurlar var. Bu aspektdən də birmənalı şəkildə ittihamın da əleyhinəyəm. Sosial şəbəkə istifadəçiləri də bu məsələdə həssas olmalıdırlar. İnsanların bəzən arzuolunmaz görüntülərinin, ağrılı-acılı günlərinin yayılması onlara sonradan daha böyük ağrı verir. Oqtay Əliyevin dəfn mərasimində isə etik normaların pozulması ilə bağlı elə bir pozuntuya rast gəlmədim. Qarşılaşdığım xəbərlərdə ailə üzvlərinə və rəsmi xəbərlərə istinad var idi. Bu məsələ ilə bağlı etirazını bildirən tərəf, ilk növbədə, onun ailə üzvləri ola bilər. Media da bu məsələyə kifayət qədər həssas yanaşmalı, etik normları nəzərə almalıdır”.
Media eksperti Ələsgər Məmmədli hesab edir ki, Turan İbrahimov qeyri -peşəkar təqdimatdan sonra bu nəticəyə gəlib. Çünki həqiqətən də mərhum sənətkar Oktay Əliyevin dəfn mərasimi, daha öncə də başqa sənətkarların cənazələrində qeyri-peşəkar təqdimatlar sərgilənib. Hacı Şahinin görüntülərində bunu qismən müşahidə etmişdik. İnsanlar ictimai əhəmiyyət daşıyan məlumatlarla, əlbəttə, maraqlanırlar. Amma media nümayəndələrinin digər insanlardan fərqi işə peşəkar yanaşmasıdır. Peşəkarlıq hadisənin mahiyyətini, cəlbediciliyini olduğu kimi cəlb etməklə bərabər, həm də etik çərçivələri qoruyaraq çatdırmalıdır. Bu baxımdan, cəsədin, tabutun görüntüləri heç bir halda təqdim olunmamamlıdır. Özəl həyat deyilən anlayış ölümdən sonra da davam edir. Özəl həyat anlayışı şəxsin deyil, onun yaxınlarının da duyğu-düşüncələrini qorumağı tələb edir. Ona görə də burada qeyri-peşəkar davranış Turan İbrahimovu belə bir çıxış etməyə vadar edib. Əslində, hər yerdə tanınmış insanların dəfn mərasimləri xəbərə çevrilir. Amma bu dəfn mərasimlərinə diqqət etsək, burada ümumi şəkildə mərasimin görüntüsü və ordakı insanların dəfndən sonra xatirələrin bölüşülməsi şəkildə ola bilər. Amma dəfn mərasiminin bütün detallarını sərgilmək qeyri-peşəkarlıqdır. Bunun ictimai əhəmiyyəti də yoxdur. Azərbaycanda media sahəsində çox ciddi maarifləndirməyə ehtiyac var. Son vaxtlar tıklama və reytinq xətrinə kifayət qədə jurnalistika standatlarının sərhədləri zorlanır. Bu zorlama gedərək jurnalistikanı gözdən salır. Çalışmaq lazımdır ki, peşəkar media bu məsələdə həm özü marifləndirici olsun, həm də kadrlarına sistemli şəkildə ekstermal situasiyalarda ən dəqiq informasiyanı versin”.
Trend İnformasiya Agentliyinin redaktoru Elgün Mənsimov qeyd etdi ki, mərhum Oqtay Əliyev kifayət qədər tanınmış və ictimaiyyət arasında hörməti olan adam idi. Ona görə onun yas mərasimində media nümayəndələrinin olması təəccüb və ya narahatlıq yaratmamalıdır: “O ki qaldı yaxınlarının pərişan və məyus halda görüntülərinin çəkilib yayılmasına, burada artıq çəkən və onu yayanlardan peşəkarlıq tələb olunur. Bu cür həssas mərasimlərdə şərt deyil ki, bütün detalları çılpaqlığı ilə çəkəsən. Belə məqamlarda jurnalist etik davranış sərgiləməlidir. Məsələn, Oqtay Əliyevin qəzada dünyasını dəyişməsi xəbəri məni üzdü, amma onun nəşinin üzüqanlı şəkildə yerdə uzandığını görəndə sarsıldım. Görün, onun yaxınları bu fotonu görəndə hansı əzabı çəkərlər… Ona görə də hörmətli həmkarımız Turan İbrahimov qeyri-peşəkarların “at oynatdığı” medianı nəzərdə tutursa, ona haqq qazandırmaq olar. Düzdür, hər kəsin əlində bir telefon var, istəsək də, istəməsək də, o görüntülər ortaya çıxacaq, amma bunu edən media olmamalıdır. Artıq mediada olan hər kəs öz məsuliyyətini dərk etməlidir. Hadisə və ya mərasim yerinə gedən jurnalist bilməlidir ki, onun işi sadəcə xəbər verməkdir, burada isə duyğusallıq, emosionallıq, kimisə ağlamağa və ya ağlatmağa vadar etmək yolverilməzdir”.
Sonda isə tanınmış aparıcı Turan İbrahimov onu qınayan insanlara da münasibətini bildirdi: “Qınayanlar yəqin hər anlarının ortalığa tökülməsindən zövq alanlar, hətta onu belə özünə reklam sayanlardı. Və ya təki reytinq, İP olsun deyərək bütün insani hislərini kənara qoyanlardı. Hər şeyin, bu cür məqamların belə işıqlandırması zərurəti yaranırsa. o zaman mütləq bir çərçivə də olmalıdır”.
Xəyalə Rəis
Medianews.az
Qeyd: Məqalə Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə və müsabiqə şərtlərinə uyğun olaraq “fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi” mövzusunda hazırlanıb
