Media
İlhamə HƏKİMOĞLU
Elimizə Novruz gəlir. Bu gözəl bayramın unudulan, az bilinən adət-ənənələri, tarixi, uzaq-uzaq ellərimizə xas adətləri barədə danışacağıq.
Novruz çərşənbələri başlamazdan öncə Xıdır Nəbi mərasimi başlayır. Xalq təqviminə görə, qış fəsli 3 hissəyə bölünür. 40 günlük Böyük çillə dekabrın 21-də girir, yanvarın 31-də qurtarır və 20 günlük Kiçik çillə başlanır. Kiçik çillənin qurtardığı son gündə 25-28 fevral günlərində keçirilən Xıdır Nəbi bayramı bir növ Novruza hazırlıq xarakteri daşıyırmış. Bu, yadda daha çox çillə çıxarmaq gecəsi kimi qalıb. Ən uzun gecə şəbi-yelda gecəsində sabaha qədər yatmaz, dilək tutub əylənərdilər. Əhd edən evin sahibəsi qadınları dəvət edər, kişiləri evdən göndərərdilər. Yuxuya getmək olmazdı. Böyük süfrə açar, çillə qarpızı kəsərdilər. İndi evdə uzun müddət qalan qonaq getmək istəyəndə “Qarpız kəsəcəydik” deyib, zarafatla yola salmaq məhz bu gecədən qalma ibarədir. Boz ayın başlaması ilə Novruza hazırlanardı insanlar.
Nə üçün məhz çərşənbə axşamları?
Tarixdə var olan bəzi mənbələrə görə, eradan əvvəl 487-ci ildə Şərq alimləri ayları, illəri göstərən dövrün böyük sistemli təqvimini çərşənbə axşamından tərtib ediblər.
Ona görə də, həftəlik təqvim çərşənbə axşamından götürülürdü.
Yeddi gündən bir təqvimin təzələnməsi isə bir çox amillərlə bağlı idi. Məsələn, Ayın ondördgünlük olduğunu bilirik. Yeddinci gündən yeni forma alır və həftə təyin edilirdi.
İnsan xəstələnəndə, təbiblər yeddi gün zaman qoyurdular, yeddinci gündən etibarən sağalma gedirdisə, dönüş yaranırdı, sağalmazsa, insanın öləcəyinin yaxınlaşdığı düşünülürdü.
Bir yara yeddi gün ərzində ağır dövrünü keçirirdi.
Torpağa qoyulan toxum yeddi günə şişməyə və torpaqla birlikdə həyata tutunmağa başlayırdı. İnsanlar yeddinci gün yuyunar və paklanardılar.
Beləliklə, qədim dövrdə hər yeddi gün yenilənmə, təzələnmə hesab olunurdu, bu da, çərşənbə axşamından götürülərdi.
Çərşənbə günü isə tanrıların qapısının açıq vaxtı hesab olunar və kim yeni bir işə başlamaq istəsə, o gün başlayardı.
