Əfqanıstan universitetləri qış tətilindən sonra yenidən açılmağa başlayıb, lakin yeni müddət gənc qadınlara dünyalarının necə daraldığını xatırladan başqa bir ağrılı xatırlatmadır.
Medianews.az bildirir ki, ali təhsil nazirliyi keçən ilin sonlarında Taliban hökumətinin 2021-ci ildə Kabildə hakimiyyəti ələ keçirməsindən sonra onlara təhsillərini davam etdirməyə imkan verən siyasəti dəyişdirərək, qız tələbələrin dərsə qayıtmasının qadağan ediləcəyini açıqlamışdı.
Dördüncü kurs informatika fakültəsinin tələbəsi “İndi mən heç kiməm. Planım universiteti bitirmək, magistratura, sonra isə doktorluq dərəcəsi almaq idi. Çalışıb millətimə, xalqıma, ölkəmə xidmət etmək istəyirdim. İndi bunu edə bilmərəm” deyib.
Bir neçə ay əvvəl o və dostları məzuniyyətə necə hazırlaşmaq barədə danışıblar.
İndi BBC ilə danışan bir neçə gənc qadın xoşbəxt ümidli anların xatirələrini bölüşdükləri və qardaşları və əmiuşaqlarının onlarsız təhsilə davam etmələrini seyr edərkən ağladıqlarını söyləyib.
Məqalədə adının hallandırılmasına icazə verən yeganə şəxs Atefa Heratda 19 yaşlı informatika tələbəsidir və bu xatirələri formalaşdırmağa belə şansı olmayıb.
O, universitetə qəbul imtahanından yenicə keçib və veb sayt tərtibatçısı olmağı planlaşdırıb, lakin bütün bunlar boşa çıxıb.
“Dostlarım və mən imtahandan keçmək üçün özümüzə çox təzyiq göstərdik, amma arzum gerçəkləşə bilmədi… sona çatdı” deyə bildirib.
Taliban davamlı olaraq onların hüquq və azadlıqlarını geri alarkən, onları ictimai məkandan sıxışdıraraq əfqan qadınları üçün çoxlu sonluqlar olub.
Keçən il hökumət universitet tələbələrinə eyni qadağa tətbiq etməzdən əvvəl qızlar orta məktəblərdən xaric edilib.
Bir neçə Taliban rəsmisi bunun müvəqqəti olduğunu deyir. Onlar bunun üçün iddia edilən ciddi geyim kodunun pozulmasından tutmuş maliyyə çatışmazlığına, tədris planının İslami əsaslarla yenidən qurulması ehtiyacına qədər müxtəlif izahatlar veriblər.
Talibanın qadın işçilərə qadağasından sonra xarici yardım qrupları işlərini dayandırıb. Lakin sıralar arasında fikir ayrılığına dair sübutlar var, din xadimləri Talibanın ali lideri Hibatullah Axundzadəyə qadınlar üçün təhsil və işləməyə qəti şəkildə qarşı çıxıblar.
Reallıq ondan ibarətdir ki, əksər universitetlər artıq kişi və qadınları ayırmaq üçün tədbirlər görüblər.
Kabil Universitetinin teatr fakültəsinin 2-ci kurs tələbəsi “Bizə hicab geyinməyi deyirlərsə, biz buna sevinirik” deyir. “Ayrılmış sinifə ehtiyacımız varsa, bunun baş verməsinə sevinirik, ancaq öyrənək”.
Qadağa kişi tələbələr üçün də travmatik olub.
Ölkənin şərqində bir cənazə mərasimi kimi dərsə qayıtdığını söyləyib.
“Universitetimizdə kimsə ölmüş kimi hiss etdim” deyib. “Hər kəs həqiqətən əsəbləşib. Səbəbini bilirəm… amma Taliban hökumətinin məni həbs edəcəyini düşündüyüm üçün danışmaqdan qorxdum.”
Gənc qızlar hələ də Əfqanıstanda məktəbə gedirlər, lakin onlar təhsildən kənarda qalırlar.
Pərvan vilayətində başqa bir gənc “Siz bizim ölkəmizi yalnız kişilərlə qura bilməzsiniz. Bizimlə çiyin-çiyinə çalışan qadınlar lazımdır” deyə bildirib.
O, BBC-yə bildirib ki, qadağaya məruz qalan qadınlar olsa da, “biz bizə də məhdudiyyətlər olduğunu hiss edirik”.
Etirazlar susdurulub. Taliban çərşənbə axşamı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ofisi qarşısındakı kiçik nümayişi dağıdıb. Sosial media həmçinin bir neçə qadın tələbənin Kabil Universitetinin qarşısında küçədə oturaraq kitablarını oxuduğunu göstərib.
Bəziləri kişi tələbələri universitetlər hamı üçün açılana qədər dərsləri boykot etməyə çağıran birgə bəyanat yayıblar. Amma indiyə qədər bu baş verməyib.
İkinci kurs dil ixtisası bir boykotun vaxt itkisi olacağını söyləyib, çünki heç nə dəyişməyəcək.
Lakin o, Talibandan “Mənə Quranda qızların təhsil almaması ilə bağlı tək bir sitat göstərin” deyə çağırıb.
“Əgər mən haqlıyamsa və belə keçid yoxdursa, qızların məktəbə və universitetlərə getməsinə icazə verilməlidir. Qadın işçilərə ehtiyacımız var, çünki kişilər bu işləri təkbaşına edə bilməz”.
Talibanın qadınlara və qızlara qarşı rəftarı beynəlxalq ictimaiyyəti qəzəbləndirib və Əfqanıstan iqtisadiyyatının çökdüyü bir vaxtda onun təcridini artırıb. BMT-nin bu həftə açıqladığı hesabatda deyilir ki, məhdudiyyətlər insanlığa qarşı cinayət sayıla bilər.
BBC puştu dil xidmətinə müsahibəsində Talibanın xarici işlər naziri Əmir Xan Müttəqi qadınların məşğulluğu və təhsili ilə bağlı “bəzi çatışmazlıqların” olduğunu etiraf edib.
Ancaq “hər şey tamamilə bağlanmış kimi deyil” deyib və on minlərlə qadının hələ də hökumət nazirliklərində işlədiyini qeyd edib.
“Ümid edirik ki, problemlər tədricən həll olunacaq”, – o əlavə edib. “Dünya bunun üçün səbirli olmalıdır”.
Bəzi qız tələbələr təhsil qadağasının martın 23-də qaldırıla biləcəyi ilə bağlı şayiələrdən yapışırlar. Bu, tədris ilinin rəsmi başlanğıcıdır – universitetlər erkən açılıb ki, tələbələr keçən il buraxılmış dərsləri tamamlaya bilsinlər.
Ancaq bu, dərin itki və ümidsizlik hissindən irəli gələn ümidsiz bir ümiddir.
“Gəlin təhsilimizi başa vuraq” deyə teatr tələbəsi bildirib, – gələcəyimizlə bağlı nəsə edə bilək.
Medianews.az