Media
Qlobal Nüvə Nəzarəti Təşkilatı İranın yeraltı Fordo sahəsində 83,7% saflıqda zənginləşdirilmiş uran hissəcikləri tapıb.
Medianews.az bildirir ki, BBC-nin gördüyü hesabatda Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) “məsələyə aydınlıq gətirmək üçün” İranla müzakirələr apardığını bildirib.
İran zənginləşdirmə səviyyələrində “gözlənilməz dalğalanmaların” baş verə biləcəyini bildirib.
O, dünya gücləri ilə 2015-ci ildə imzalanmış nüvə sazişini pozaraq, iki il ərzində açıq şəkildə uranı 60% saflığa qədər zənginləşdirir.
İranın nüvə silahı inkişaf etdirməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyan saziş ölkənin nüvə fəaliyyətlərini məhdudlaşdırdığını və iqtisadi sanksiyaları sarsıtmaq müqabilində MAQATE müfəttişlərinin monitorinqinə icazə verməsini nəzərdə tuturdu.
Bununla belə, o vaxtdan bəri ABŞ-Prezidenti Donald Trampın birtərəfli qaydada çıxmasından və 2018-ci ildə sanksiyaları bərpa etməsindən və İran məhdudiyyətləri getdikcə daha çox pozaraq cavab tədbirləri görməkdən sonra dağılmağa yaxındır.
Joe Biden administrasiyası İranın uyğunluğa qayıtması halında müqaviləyə yenidən qoşulmaq istəyir, lakin MAQATE-nin yerləşdiyi Vyanada dolayı danışıqlar bir ildir ki, dalana dirənib.
Uran təmizləndikdən və ya zənginləşdirildikdən sonra nüvə ilə əlaqəli istifadəyə malik olan təbii olaraq meydana gələn elementdir. Bu, U-235 adlanan nüvə parçalanması üçün ən uyğun izotopu ayırmaq üçün sentrifuqalardan – səsdən yüksək sürətlə fırlanan maşınlardan istifadə etməklə əldə edilir.
Adətən 3-5% U-235 konsentrasiyasına malik olan aşağı zənginləşdirilmiş uran kommersiya atom elektrik stansiyaları üçün yanacaq istehsal etmək üçün istifadə edilə bilər.
Yüksək zənginləşdirilmiş uran 20% və ya daha çox təmizliyə malikdir və tədqiqat reaktorlarında istifadə olunur. Silah dərəcəli uran 90% və ya daha çox zənginləşdirilmişdir.
Nüvə sazişinə əsasən, İran uranı 3,67% saflıqdan artıq zənginləşdirməməyə və Fordo Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodunda zənginləşdirməni tamamilə dayandırmağa razılaşıb.
ABŞ sanksiyaları bərpa etdikdən sonra o, əvvəlcə 20%-ə qədər zənginləşdirməni bərpa etdi, sonra da daha az miqdarda 60%-lə zənginləşdirilmiş material istehsal etməyə başlayıb və bu, əvvəlkindən xeyli yüksəkdir.
MAQATE-nin üzv ölkələrə təqdim etdiyi son rüblük hesabatda müfəttişlərin yanvarın sonunda Fordoda götürülmüş nümunələrdə 83,7% zənginləşdirilmiş uran hissəcikləri aşkar etdiyi bildirilib.
İranın Atom Enerjisi Təşkilatının rəhbəri kəşfin əhəmiyyətini aşağı salıb və onun tezliklə “dincələcəyini” gözlədiyini bildirib.
İranın uranın zənginləşdirilməsinə qoyulan məhdudiyyətlər niyə vacibdir?
Mohammad Eslami çərşənbə günü jurnalistlərə deyib ki, nümunə “sadəcə mikroskopla belə görünməyən hissəcikdir” və israr edib ki, zənginləşdirildikdən sonra “vacib olan məhsulun saxlandığı həcmdir”.
İran nüvə fəaliyyətinin tamamilə dinc xarakter daşıdığını israr edir, lakin ekspertlər xəbərdarlıq ediblər ki, pozuntular nəzəri cəhətdən ölkənin bir bomba üçün kifayət qədər silah dərəcəli uran əldə etməsi üçün lazım olan vaxtı azaldıb.
ABŞ müdafiə departamentinin yüksək səviyyəli rəsmisi Colin Kahl çərşənbə axşamı Konqres komitəsinin dinləmələrində deyib ki, bu qondarma “parçalanma vaxtı” 12 aydan “təxminən 12 günə” qısaldılıb.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, “silahlaşdırma” – raket üçün nüvə başlığının istehsalı – hələ bir-iki il çəkəcək.
Medianews.az
