Təqvimlərin 24 fevral 2022-ci ildə göstərdiyi kimi, bütün dünyada münasibətləri pozacaq Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayır. Müharibə minlərlə insanın ölümünə, milyonlarla insanın öz yurd-yuvasından didərgin düşməsinə səbəb olub. Bəs müharibə hara gedir? Cəbhədə ən son nə var?
Medianews.az bildirir ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsində bir il geridə qalan mənzərə göstərir ki, müharibə hətta paytaxt Kiyevi də əhatə edən çox cəbhəli işğaldan ölkənin şərqində, şimaldan cənuba doğru davam edən köhnəlmə müharibəsinə çevrilib. Ukrayna qüvvələri 2022-ci ilin yazında Rusiyanı Kiyev periferiyasından çıxara bilib. Lakin Moskva diqqətini bu cəbhə xəttinə yönəltsə də, bütün ölkə ərazisində hava zərbələrini davam etdirməyə üstünlük verdi. Bəs bir ilin sonunda müharibə hara gedir? Cəbhə xəttində nələr baş verir? Münaqişə nə qədər davam edə bilər?
Ukrayna və Qərb cəbhəsi kəşfiyyatının məlumatına görə, hazırda Ukraynada 320 mindən çox rus əsgəri var. Bu rəqəm ilkin rəqəmdən təxminən iki dəfə çoxdur. Lakin ekspertlər vurğulayırlar ki, sayının artması Rusiya qüvvələrini daha da bacarıqlı etmir. Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin Avropa, Rusiya və Avrasiya Proqramının direktoru Maks Berqman deyib: “Rusiya ordusu təchizat və təlim baxımından qeyri-adekvat olan qüvvələri irəli çəkə bilər. Bu qüvvələrin kompleks hücum manevrləri həyata keçirə biləcəyi şübhə doğurur”. Berqmann Rusiyanın aqressivləşə biləcəyinə işarə edərək deyir:
“Putin, yəqin ki, Ukrayna qüvvələrinin mənəviyyatını ciddi şəkildə aşağı salmağa və onların davam etmək iradəsini cilovlamağa ümid edir”.
Kiçik ərazi dəyişiklikləri olsa da, Rusiya Xersondan çıxdıqdan sonra noyabrın ortalarından bəri cəbhə xətti əsasən dəyişməz qalıb. Rusiya Krımı quru yolu ilə ölkəyə bağlayan kritik torpaqları qorumaq və onun Qara dənizə endiyi xətti saxlamaq istəyir. Heç olmasa “böhran” həll olunana qədər.
Rusiyada yerləşən “Vaqner” hərbiləşdirilmiş qrupunun yaradıcısı Yevgeni Priqojin müdafiə naziri Sergey Şoyqu və Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimovu Vaqneri məhv etməkdə ittiham edir. Vaqner Ukraynada xüsusilə Bəhmutda mübarizə aparır.
Vaqner əsgərlərinin və Priqojinin iddiasına görə, Şoyqu və Gerasimov orduya Vaqnerə sursat və hava nəqliyyatı dəstəyi verməməyi əmr edir. Priqojin ikilinin bu münasibətini “mübarizəyə xəyanət” kimi qiymətləndirir.
Böyük Britaniyanın Müdafiə Nazirliyi də Vaqnerlə hərbi komandanlıq arasındakı fikir ayrılığından xəbərdar olduqlarını iddia edir. Müxtəlif mənbələr, o cümlədən Politico iddia edir ki, Priqojin və Çeçenistan lideri Ramazan Kadırov kimi adlar Rusiya prezidenti Vladimir Putinə hərbi komandanlığın yuxarı eşelonlarını dəyişdirmək üçün təzyiq göstərib.
Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin vurğuladığı kimi, təbii ki, Ukraynanın əsas məqsədi bütün Rusiya qüvvələrini öz ərazisindən çıxarmaqdır. Kiyev sentyabrın əks-hücumunda Kupyansk və İzyumu azad edib. Ukrayna Oskil çayının qərbinə keçə bildiyi üçün Kupyanskın azad edilməsi mühüm addım kimi şərh olunur.
Analitiklər isə yeni mərhələdə Ukraynanın Rusiyanın işğal etdiyi Melitopola əks hücuma keçəcəyini və bununla da Rusiyanın şərq-qərb tədarük xəttini kəsmək istəyəcəyini bildirirlər.
Təxminən 1000 kilometrlik bütün xətt üzrə həm Rusiya, həm də Ukraynanın toqquşması mümkün deyil. Bu səbəbdən də müəyyən nöqtələrdə müharibə daha intensiv şəkildə davam edir. Ən gərgin toqquşmalar Donetskdən 80 kilometr şimalda yerləşən Bəhmut və 90 kilometr şimalda yerləşən Soledarda baş verir. Ukrayna yeni ilin ilk günlərində ABŞ-ın verdiyi HİMARS raket sistemləri ilə Donetsklə bitişik Makivka şəhərində yerləşən rus əsgərlərinə silsilə hücumlar həyata keçirib.
Bundan əlavə, Qərb kəşfiyyatı (xüsusən də Böyük Britaniya kəşfiyyatı) bildirir ki, Rusiya müharibənin birinci ildönümündə hücumlarını gücləndirəcək.
Açığı, müharibənin sonu qaçılmaz bir ehtimal kimi görünmür. Müharibə Araşdırmaları İnstitutunun hərbi tədqiqatçısı Corc Barros Qərbin dəstəyini vurğulayaraq deyib: “Müharibənin nəticəsi üçün əsl ağırlıq mərkəzi döyüş meydanı deyil, Qərb paytaxtlarıdır. Çünki Ukraynanın güclənməsini dayandırdıqları məqamda Ukrayna müharibəni uduzacaq”.
Böyük sual işarəsi Putinin Rusiyanın ABŞ ilə imzaladığı və iki ölkənin qitələrarası nüvə ballistik raket imkanlarını məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyan Yeni Strateji Silahların Azaldılması Müqaviləsini (Yeni START) dayandırmasıdır. Oslo Nüvə Layihəsindən James Cameron qərarın qeyri-sabitlik yaradacağını və bunun nüvə silahından istifadə riskini artırdığını vurğulayır.
Beynəlxalq Strateji Araşdırmalar İnstitutunun direktoru Uilyam Alberk də qeyri-sabitliyi vurğulayır və “çünki bunun “istifadə et ya itir” dilemması yaratdığını” bildirir və vəziyyətin ABŞ və ABŞ arasında nüvə silahı yarışına yol aça biləcəyini bildirir.