Aralıq dənizi pəhrizi son vaxtlar çox populyardır. Dünyada tətbiq edilən və “uzunömürlülüyün sirri” kimi görülən bu pəhrizin son zamanlar rəqibi var: Skandinaviya pəhrizi! Skandinaviya pəhrizini xüsusi edən nədir? Onların çatışmazlıqları nələrdir? Müraciət etmək mümkündürmü?
Medianews.az bildirir ki, Skandinaviya təkcə moda, interyer arxitekturası və dizaynında deyil, həm də mətbəxi ilə mühüm bir seqmentin diqqət mərkəzindədir. Bəs, Skandinaviya pəhrizi sağlamlıq və uzun ömür baxımından qızıl standart sayılan Aralıq dənizi mətbəxi ilə bu məqamlarda da rəqabət apara bilərmi?
Yerli yeməklərə əsaslanan Skandinaviya pəhrizi əslində Skandinaviya mətbəxi və Şimali Avropa ölkələrinin regional yeməkləri və ənənəvi pəhrizlərinə əsaslanır. Nordic Qida Siyasəti Laboratoriyası komitəsi, 2010-cu ildə başladılan Nordic pəhriz təşəbbüsü ilə daha çox yerli və davamlı qidaların masaya qoyulmasını təşviq etməyi planlaşdırır.
Almaniyanın ən şimal hissəsi olan Hamburqda yaşayan və ABŞ-ın Qida və Qidalanma Departamentində məsləhətçi kimi çalışan Karolin Qrot deyir: “Skandinaviya pəhrizi əslində Şimali Avropa ölkələrində tapılan bitki əsaslı və emal olunmamış qidaları mərkəzə qoyur”.
Əsasən tam taxılların, xüsusilə çovdar, arpa və yulafların yer aldığı bu pəhrizdə çuğundur və yerkökü kimi kök tərəvəzlər, həmçinin çiyələk, alma, armud kimi yerli meyvələr mühüm yer tutur. Groth həmçinin fındıq, göbələk və paxlalıların da menyunun bir hissəsi olduğunu vurğulayır.
Belə bitki mənşəli qidalar qızılbalıq və skumbriya kimi yüksək yağlı balıqlar və az yağlı süd məhsulları ilə tamamlanır. Qrot bildirir ki, qırmızı ət nadir hallarda Skandinaviya pəhrizinə daxil edilir və adətən həftədə bir dəfə istehlak edilir.
Aralıq dənizi pəhrizi ilə Skandinaviya pəhrizi arasındakı oxşarlıqları qeyd edən Qrot deyir: “Tipik Aralıq dənizi pəhrizi ilə Skandinaviya pəhrizi arasında real fərq yoxdur, çünki əsas fikir hər iki pəhriz üçün oxşardır”.
Bitki mənşəli qidaları ehtiva edən Aralıq dənizi pəhrizində mövsümi tərəvəzlərlə yanaşı meyvələr, qoz-fındıq, paxlalılar, dənli bitkilər, balıqlar və zeytun yağı ilə də qarşılaşırıq. Əslində, qırmızı ət və süd məhsulları bu pəhrizdə nadir hallarda yer tapır.
Ohayo ştatındakı Klivlend Klinikasında profilaktik kardiologiya üzrə ixtisaslaşmış diyetisyen Julia Zumpano vurğulayır ki, Aralıq dənizi pəhrizi ciddi yemək planı deyil, həyat tərzidir.
Hər iki pəhrizdə qırmızı ətin çox az istehlak edilməsi diqqət çəkir. Vitaminlər, minerallar və liflə zəngin olan bu iki pəhriz də balıq yağı və bitki yağları ilə sağlam yağ turşularının yaxşı mənbəyidir.
Diyetoloq Prof. Johannes Wechsler böyük bir “amma” edir və Skandinaviya pəhrizinin Aralıq dənizi pəhrizi ilə ayaqlaşa bilməyəcəyini iddia edir. prof. Wechsler deyir: “Mən əslində Skandinaviya pəhrizinə qarşı durmuram. Çünki bu mövzuda etibarlı məlumat yoxdur”. Şimali Avropa və Cənubi Avropada orta ömür uzunluğunun demək olar ki, eyni olduğunu qeyd edən Prof. Wechsler həmçinin deyir ki, Skandinaviya mətbəxi bədəni lazım olan hər şeylə təmin edə bilməz: “Çünki sözügedən pəhriz vitamin və lif baxımından nisbətən az, lakin yağda yüksəkdir. Məsələn, orta statistik norveçli daha az portağal və salat yeyir. Çünki orada böyümür”.
Onun fikrincə, pəhrizin ən mühüm üstünlüyü onun Omeqa-3 yağ turşuları ilə zəngin olmasıdır. “Ağıllı qidalanmanın əsas elmi prinsipləri var. Romada olduğu kimi Helsinkidə də buna sadiq qala bilərsiniz”, – deyə o, optimal pəhrizi açıqlayır.
Müvafiq olaraq, optimal pəhrizdə az yağ və duz, həmçinin çox az heyvan zülalı və yağ olmalıdır. Tərkibində az, lakin zəngin karbohidratlar, bol tərəvəz salatı, lif və Omeqa-3 yağ turşuları olmalıdır. Bunun üçün prof. Wechsler həftədə iki dəfə balıq istehlak etməyi tövsiyə edir və əlavə edir: “Ancaq qidalanmadan daha vacib olan enerji balansıdır. Həddindən artıq istehlak edilən hər hansı bir pəhriz zərərlidir. Çox duz və yağ yemək infarkt və ya insult riskinizi artırır”.