Rusiya-Ukrayna müharibəsi 10 aydan çoxdur davam edir. Minlərlə insanın həyatını itirdiyi müharibənin yeni ildə bitməsi gözlənilməz olsa da, ekspertlər müxtəlif ssenarilər irəli sürür. Beləliklə, 2023-cü ildə müharibə necə inkişaf edəcək? Rusiya və Ukraynanı nə gözləyir?
Medianews.az bildirir ki, tarixlər 2022-ci il yanvarın 1-i göstərdikdə, Rusiya hələ də Ukrayna sərhədində qoşun yığırdı. Dünyanın əksər hissəsi Vladimir Zelenskini tanımırdı və o zaman Zelenski işğalı kiçik bir ehtimal kimi belə hesab etmirdi. Aradan səkkiz həftə keçməmiş Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kiyevi ələ keçirmək və bir neçə gün ərzində Ukraynada hökuməti devirmək məqsədi daşıyan “xüsusi hərbi əməliyyata” başladı. Onun müharibəsi artıq on aydan çoxdur ki, davam edir və deyəsən, bitmir.
Bundan sonra nə olacağı ilə bağlı proqnozlar, demək olar ki, bir il əvvəl olduğu kimi qeyri-müəyyəndir. Beləliklə, gələcəkdə mümkün qırılma nöqtələri hansılardır? Bir növ sülh imkanı varmı?
Demək olar ki, bütün ekspertlər Rusiyanın yazda hücuma keçəcəyini düşünür. Hazırda müharibə yavaş templə davam edir. Bunun səbəblərindən biri heç şübhəsiz qışdır. “Ümumi qış” da adlandırılan və tarixdə dəfələrlə təsirli olan coğrafiyanın sərt şərtləri hələ də müharibəyə, xüsusən də quru mübarizəsinə təsir edir.
Ukraynada 24 fevral 2022-ci ildən davam edən müharibədə minlərlə insan həyatını itirib, yüz minlərlə insan evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Hücumun birtərəfli olacağı gözlənilmir. Baharın gəlişi ilə yerə hakim olan şaxtalı, ağır, buzlu palçıq əriyəcək və hər iki tərəf hərəkətə keçəcək.
Rusiyanın təhlükəsizlik məsələlərini araşdıran politoloq və britaniyalı akademik Mark Qaleotti, “Axı, yəqin ki, Putin artıq meydanda müharibədə qalib gələcəyini gözləmir. Əvəzində, yaz addımı həm Ukraynaya, həm də Qərbə müharibənin tez bir zamanda bitəcəyinə ümidlərin yersiz olduğunu göstərəcək” deyə açıqlama gətirib.
Qaleotti bildirir ki, Putinin strategiyası əsasən siyasi xarakter daşıyır və Putinin xarici görünüşünü Belarusu müharibəyə çəkmək istədiyi kimi belə şərh edir:
“Bu, kölgə oyunudur. Bu oyun daha çox Kiyevi şimaldan mümkün hücumdan narahat etmək və Rusiyanın hələ də müttəfiqlərinin olduğuna işarə etmək üçündür”.
Bildirilir ki, Zelenski Qərbdə liderləri və ictimai rəyi idarə etməkdə dahi bacarıq nümayiş etdirib. Bununla belə, proqnozlar odur ki, o, 2023-cü ildə “Ukrayna yorğunluğunun” yarana biləcəyindən də xəbərdardır. “The Times”a danışan ukraynalı diplomat deyib: “Biz bilirik ki, Qərb bizim tərəfimizdədir, lakin iqtisadi sıxıntı zamanı seçicilər daha çox dövlət xərclərini istəyəcək və siyasətçilər bizə kömək etməyə çalışırlar”.
Qərb nə vaxtsa Ukraynanın yenidən qurulmasından danışmaq istəyir, lakin Zelenski müharibəni “sivilizasiya” uğrunda mövcudluq mübarizəsi kimi qələmə verərək əl qaldırmaq istəyir. Xatırladaq ki, Zelenski ABŞ Konqresində çıxışı zamanı “Bu mübarizə uşaqlarımızın və nəvələrimizin yaşayacağı dünyanı müəyyən edəcək” demişdi.
Ukraynanın Ali Baş Komandanı general Valeriy Zalujnıy bildirir ki, qüvvələrin modernləşdirilməsini başa çatdırmaq və müharibədə qalib gəlmək üçün əlavə 300 tank, 700 zirehli maşın və 500 silah lazımdır. Həm Mark Qaleotti, həm də Kritik Təhdidlər Layihəsi öz təhlillərində bildirirlər ki, Qərb bu qədər kömək etməyə davam edərsə, Ukrayna sərfəli olacaq. Digər tərəfdən, ekspertlər Rusiyanın 2024-cü ilə qədər müharibəni davam etdirmək üçün maliyyə imkanlarının olduğunu təxmin edirlər.
Aydındır ki, təhlükəsizlik xərclərinin artması və vətənə hücumlar Putinə təzyiq göstərir. Lakin belə bir hücum həm də vəziyyətin “müdafiə müharibəsi” olduğu diskursunu asanlaşdıra bilər. Hər halda, Putinin nüfuzunun, irsinin və siyasi həyatının bu müharibədən asılı olduğu bildirilir.
Ukraynada təkcə hakimiyyət deyil, xalq da geri addım atmır. Tərəddüdsüz müdafiə Putini istəksiz bir şəkildə geri çəkilməyə sövq edə və orta yol tapmaq üçün məcbur edə bilər. Əlbəttə, müharibənin sərtləşməsi də bir ehtimaldır, lakin bir çox ekspertlər BMT-nin də müdaxilə edəcəyi bir barışıq səyi görəcəyimizi deyir. Hələlik sülh şəkli yoxdur, amma ümid həmişə var.
Heç kimin nəzərə almaq istəmədiyi kiçik, lakin çətin ehtimal Qərblə Rusiya arasında proksi-müharibə ehtimalıdır. Balkanlarda, xüsusilə Kosovoda yaşanan gərginlikdə tərəflər tez-tez məsələni Rusiyaya gətirirlər. Son olaraq AK Partiya sözçüsü Ömər Çelik AK Partiya MYK toplantısından sonra verdiyi açıqlamada, “Biz xarici siyasət baxımından Balkanlardakı prosesləri və Kosovo ilə Serbiya arasındakı gərginliyi yaxından izləyirik. Balkanlarda proxy münaqişələrə icazə verməyəcək yeganə ölkə Türkiyədir” demişdi.