Media
Dünyanın ən böyük buğda ixracatçısı olan Rusiya sanksiya qarşısında buğdanı strateji dalğalanma kimi istifadə edə bilərmi? Bəzi mütəxəssislərinin fikrincə, dünyada böyük tədarük alışları həyata keçirilir və ərzaq almaq getdikcə çətinləşir.
Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra bu müddət ərzində Soyuq Müharibədən bu yana dünya düzənində görünməmiş dəyişikliklər baş verib. Rusiya iqtisadiyyatına tətbiq edilən sanksiyalar nəticəsində qlobal əmtəə qiymətlərində nəzərəçarpacaq artım müşahidə olunur. Günəbaxanın qiymətlərində Ukrayna hadisələri ilə bağlı dalğalanma baş verib. Rusiya və Ukrayna dünyanın ən böyük buğda istehsalçıları arasındadır.
Yəni Rusiyanın ona tətbiq edilən embarqolara qarşı buğda planı varmı? Dünyaya ən çox buğda ixrac edən və bu nəhəng torpaq sahəsinə sahib olan ölkənin lideri Putin nə planlaşdırır? Rusiya eyham vurur ki, onlara qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq olunanda neft, qaz, gübrə və buğda kimi məhsullarla cavab verəcək.
Keçmiş prezident Dmitri Medvedev aprelin 1-də Telegram hesabında “Biz dostlarımızı ancaq ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin edəcəyik”, -deyə elan edib. Rusiyanın düşmən ölkələr siyahısında demək olar ki, bütün qərb var.
ABŞ Senatının alt komitəsi 2008-ci il iqtisadi böhranından sonra keçirdiyi iclasların birində buğdanı “müasir cəmiyyətlər üçün neftdən daha vacib məhsul” kimi təyin etmişdi. Bu gün dünyada ərzaq problemləri ərzaq çatışmazlığından deyil, insanların ərzaq almaq üçün büdcəsinin azalması ilə bağlıdır.
Arif Hüseyn
İş o yerə çatıb ki, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) piylənmə hallarının artmasını insanların sağlam qidaya çıxışının olmaması ilə əlaqələndirir.
Ümumdünya Ərzaq Proqramının baş iqtisadçısı Arif Hüseyn isə bunları deyib: “Qıtlıqlar ərzaq istehsalı ilə bağlı deyil, insanların normal şəkildə qidalana bilməməsi ilə bağlıdır”.
Bu gün bütün dünyada buğda ilə bağlı oxşar problemlər var. Müharibə, tədarük böhranı və iqlim dəyişikliyi kimi problemlər bazardakı qiymətləri yüksəldir. 2021-ci ildə Ukrayna və Rusiya dünyaya ixrac edilən buğdanın 30 faizini öz ölkələrindən göndərirdi. Müharibədən sonrakı qiymət artımı ilə ABŞ-dan Hindistana qədər bir çox ölkədə fermerlər gələn il üçün buğda əkməyə başlayıblar. Bu il düyü istehsalı ən yüksək həddə çatıb.
ABŞ-ın kənd təsərrüfatı üzrə məsləhətçisi Angie Setzer deyir: “Hər kəs sakit olsa, hələ çox yolumuz var, amma indi hamı panikadadır”.
Angie Setzer
Setzerin sözlərinə görə, iri ərzaq topdan satıcıları qiymətləri yüksəldən inflyasiya səbəbindən son illərdə gördüklərindən daha çox ehtiyat saxlayırlar. Şri-Lankada bu cür çılğın qiymət hərəkətlərinin təsiri ilə keçirilən ictimai etirazlar nəticəsində baş nazir Mahinda Rajapaksa tutduğu vəzifədən istefa verib.
Yəni, Putin Rusiyasının dünyadakı ərzaqların qiymətləri ilə oynamaq gücü varmı?
Ərzaq təchizatı ilə bağlı kitab da yazan jurnalist Annia Ciezadlo bunları deyib: “Bəlkə buna icazə versək, insanların onsuz da aclıqdan öldüyü ölkələrdə qiymətlər müvəqqəti olaraq çox artacaq. Xalqlarını yaxşı qidalandıra bilən ölkələr panikaya davam etsələr, qida həqiqətən də dünyanın aclıqdan əziyyət çəkən bölgələrində yaşayan insanlar üçün əlçatmaz bir əmtəəyə çevriləcək.”
Annia Ciezadlo
Rusiya 2020-ci ildə dünyanın ən böyük buğda ixracatçısı olub. “Financial Times” qəzeti ötən ilin payızında dərc olunan təhlilində yazmışdı ki, dünyaya ixrac edilən buğdanın üçdə biri Rusiyadan gəlir. Türkiyə 2021-ci ildə idxal etdiyi buğdanın 70 faizini Rusiyadan alıb. Türkiyənin Rusiyadan aldığı buğda əsasən makaron və un istehsalında istifadə olunur.
Dünyanın aşağı gəlirli regionlarının qlobal buğda qiymətlərindən təsirlənməsinin iki əsas səbəbi var. Birincisi, qidanın əsasən karbohidratlar əsasında olması, digəri isə ailə büdcəsində qidanın böyük yer tutmasıdır. Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində ərzaq qiymətləri aylıq ailə büdcəsinin 7-10 faizini təşkil etdiyi halda, yoxsul ölkələrdə bu nisbət 50 faizə çata bilər.
Bəzi ölkələr çətin dövrlərdə buğda ehtiyatı saxlamağı da nəzərdən qaçırmadı. Məsələn, illərdir ağır iqtisadi böhranla mübarizə aparan Livanın paytaxtı Beyrut Limanında baş verən partlayış nəticəsində 250 nəfər həyatını itirib, eyni zamanda, ölkənin buğda ehtiyatının böyük bir hissəsi məhv olub.
Bu məlumatların əhəmiyyətli bir hissəsi Annia Ciezadlo imzası ilə “Washington Post”da dərc edilib. Yazıdakı məlumatlar ‘The world has plenty of wheat. Putin still uses it as a weapon’ adlı təhlil əsasında hazırlanıb.
Turan Oruc
Medianews.az
Mənbə: Haber Global
