Media
Azərbaycan Mərkəzi Bankının rəhbəri vəzifəsinə namizədliyini yenidəmn irəli sürülən Elman Rüstəmov parlamentin İqtisadi Siyasət Komitəsinin bu günkü iclasında valyuta siyasətinin kökündən dəyişəcəyinə dair bəyanatlar verib.
Virtualaz.org saytı xəbər verir ki, E.Rüstəmov Mərkəzi Bankın hazırda həyata keçirdiyi məzənnə siyasəti sahəsində üzən məzənnəyə tam keçid üçün hazırlıq işləri gördüyünü açıqlayıb. Bu isə o deməkdir ki, Mərkəzi Bank manatın kursunu tamamilə sərbəst buraxmağa və ancaq zəruri hallarda valyuta bazarına müdaxilə etməyə hazırlaşır.
Mərkəzi Bank fevralın 21-də manatın dollara nisbətdə 34 faizə yaxın devalvasiyasına qərar verib və manatın yeni kursunu (1 AZN+1.05 ABŞ dolları) müəyyən edib. Bu, milli valyutaların bir-birinin ardınca dəyərdən düşdüyü keçmiş sovet respublikalarında ən kəskin devalvasiya hesab olunurdu. Lakin indi Mərkəzi Bank rəhbəri elan edib ki, gələcəkdə manatın kursunun ümumiyyətlə sərbəst buraxılmasına hazırlıq görülür.
“Biz artıq dinamik bir sistemə daxil olmuşuq. Bu gün manatın məzənnəsi idarə olunan üzən məzənnə adlandırılır. Manat bu gün xarici valyutalara nisbətdə öz dəyərini axtarır”- deyə Mərkəzi Bank rəhbəri bildirib.
Doğrudur, E.Rüstəmov qeyd edib ki, Azərbaycan hələ tam üzən məzənnə siyasətinə keçid üçün hazır deyil. Bunun üçün valyuta qazanan və valyuta satan çox olmalıdır: “Ölkədə isə hazırda 2-3 əsas valyuta satan şirkət var – Dövlət Neft Fondu, SOCAR və Mərkəzi Bank. Hazırda bizdə üzən məzənnəyə hazırlıq gedir. Əgər biz hazırda məzənnəni idarə etməsək, dollar daha 20-30% möhkəmlənə bilər ki, bu da iqtisadiyyatda əsəbilik yaradar. Ona görə də idarə olunan üzən məzənnə siyasəti yürüdürük”.
Mərkəzi Bank sədri daha bir mənfi tendensiyadan – Azərbaycanda müşahidə olunan dollarlaşma prosesi davam etməsindən danışıb. Onun sözlərinə görə, fevral ayında milli valyutanın devalvasiyasindan sonra Mərkəzi Bank bazarda 1 mlrd. dollardan çox valyuta satışı həyata keçirib. Başqa sözlə, bu, təkcə devalvasiyadan sonra Mərkəzi Bankın strateji valyuta rezervlərinin daha 1 milyard dollar azalması deməkdir.
Ondan əvvəl isə Mərkəzi Bank manatın kursunu sabit saxlamaq üçün ay yarım-iki ay ərzində 2 milyard dollardan çox vəsait satışa çıxarmışdı.
E.Rüstəmov bildirib ki, dollarlaşma prosesinin aprel-may aylarında da davam edəcəyi gözlənilir: “Lakin daha aşağı səviyyədə olacaq və səngiyəcək”.
Mərkəzi Bank rəhbəri bu il ərzində Azərbaycanda şok devalvasiya gözlənilmədiyini bildirib: “Əlbəttə ki, neftin qiyməti və digər amillər nəzərə alınmaqla. Neftin qiyməti üzrə əsas proqnoz isə 50-55 dollar/barel səviyyəsindədir”.
Bu isə o deməkdir ki, Mərkəzi Bank il ərzində daha bir kəskin devalvasiyanı istisna etmir. Bu da dünya bazarlarında neftin növbəti dəfə kəskin ucuzlaşmasından və makroiqtisadi göstəricilərə mənfi təsir edən digər amillərdən asılı ola bilər.
Qeyd edək ki, neftin qiymətinə dair əksər proqnozlar neqativdir. Yaxın Şərqdəki bütün təlatümlərə, hər gün minlərlə neft tankerinin keçdiyi Ədən körfəzində -Yəməndə gedən müharibəyə baxmayaraq neftin qiymətində kəskin artım baş vermədi, əksinə, azalma müşahidə edilir.
Doğrudur, əsas proqnozlara görə neftin qiyməti il ərzində Elman Rüstəmovun dediyi kimi 50-55 dollar arasında dəyişək. Lakin “Bloomberg” agentliyi bu günlərdə dəhşətli proqnoz verərək neftin 20 dollara qədər ucuzlaşa biləcəyini də göstərib. Bu isə iqtisadiyyatı neftdən asılı olan ölkələr üçün fəlakət deməkdir.
Əgər neftin qiymətinin 50-55 dollar səviyyəsində qalacağına dair proqnozlar təsdiqlənsə və iqtisadiyyatda dollarlaşma tendensiyası E.Rüstəmovun proqnozlaşdırdığı kimi aprel-may aylarında səngisə, o zaman Mərkəzi Bankın daha bir devalvasiyaya qərar verməyəcəyi təxmin edilir.
Lakin dollarlaşma tendensiyası səngiməsə və Mərkəzi Bank manatın indiki kursunu saxlamaq üçün valyuta rezervlərindən daha böyük vəsaitləri xərcləməli olsa, həmçinin neftin qiymətləri daha aşağı həddə gəlib çatsa, o zaman yeni devalvasiya qaçılmaz olacaq.
Gələn il isə belə görünür ki, kəskin devalvasiya qaçılmaz ola bilər. Çünki Mərkəzi Bank rəhbəri bildirib ki, 2016-cı ilin dövlət büdcəsində neftin qiyməti indiki kimi 90 dollar yox, 50 dollar götürüləcək.
Bəs bu nə demək olacaq? O demək olacaq ki, gələn ilin büdcə gəlirlərinə dair proqnoz kəskin azalacaq, deməli xərclər də kəskin azaldılmış olacaq. Bu isə iqtisadiyyatda geriləmə, makroiqtisadi göstəricilərin bir az da pisləşməsi və növbəti kəskin devalvasiya riski deməkdir.
Görünür, Mərkəzi Bank məhz gələn il üçün manatın kursunu sərbəst buraxmağı planlaşdırır.
