Daxili yanma mühərrikini 19-cu əsrdə alman mühəndisləri düzəldiblər. Ümumiyyətlə, avtomobilin yaranma tarixinə baxsan, orada saysız-hesab alman adları görərsən. Bunun Daymleri var, Dizeli var, Ottosu, Maybaxı və sairəsi var. Avtomobilə hətta bir alman kəşfi də demək olar, bir az şişirtsən. İlk sürətli avtomobil yarışını da ilk dəfə almanlar keçiriblər – yanılmıramsa, 1901-ci ildə. Ta Şumaxer kim idi, onu yazsam, yəqin balaca, burnu fırtıqlı uşaqlar da gülər ki, nə ehtiyac var idi.
Uzun sözün qısası, həmin bu almanlar indi Formula-1 yarışı keçirməkdən imtina edirlər. Deyirlər bahaçılıqdır, dövlət büdcəmizə ziyan dəyməsini istəmirik. Azərbaycan isə Formula-1 keçirdir. Qazı, işığı, suyu bahalaşdırıb zəhmətkeşin canını alır, yas mağarının yanında isə maşın ötüşdürürük. Maşını düzəldən imtina edir, biz eləmirik. Vallah, adam bilmir nə yazsın… Sözün, benzinin, işığın, qazın qurtardığı yerdəyik.
Ancaq çox narahat olmaq da lazım deyil, dünənki yazımda buna toxunmuşdum. Bir millət ki, dananın dırnağından delikates yemək bişirə, o millətə krizis nə edəcək? Nəsə çıxış yolu tapacağıq yenə də. Hakimiyyət də əslində buna arxayındır, millətin özünün çıxış yolu tapacağına əmindir.
Bir anekdot yadıma düşdü: kişi başqa qadınların yanında olduğu üçün evə gec gəlirmiş, hər dəfə qapını açanda arvadı bunun əvəzindən səbəbi deyirmiş. “Əzizim, yəqin bu gün iclasınız çox çəkdi, eləmi?”, “Canım ərim, dostlarla pivə içirdinizmi?”, “Sevgilim, yolda tıxac idimi? Ax, lənətə gəlsin bu şəhərin merini!” və sairə bu tipdə sözlər… Bir gün kişi lap gec gəlir, özü də lül-qəmbər, üzündə pomada yerləri və sairə. Arvad qapını açıb sərt şəkildə soruşur: “Harda idin!?”. Kişi deyir: “Maşa, bəlkə yenə özün bir şey fikirləşəsən?”
Beynəlxalq Bankın şefi Cahangir müəllimin türmədən yazdığı məktubu oxudum. Orda çox tragikomik mənzərə təsvir edilib. Cahangir müəllim deyir ki, neçə dəfədir krizisi, böhranı mənə şəlləyirlər. Bu əhvalatı qadın sinxron üzgüçülüyünə oxşadıb, ancaq klassik ədəbiyyatımızı yaxşı oxusaydı bilərdi ki, əhvalat Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Yeni təbabət” hekayəsinin eynisidir. Orda xanın sevimli atı xəstələnir. (Hesab elə bu at manatdır – Z.H). Həkimi çağırırlar (bu da zənn elə, Cahangir Hacıyevdir- Z.H.), həkim deyir atı imalə eləməliyik. Xan qəzəblənir, deyir həkimin özünü imalə edin. Edirlər, təsadüfən at sağalır. Bundan sonra nəinki at, xanın qohum-əqrəbası da xəstələnəndə həkimi imalə edirlər, ancaq həkim dözmür, doqquz imalədən sonra ölür. Yaxşı hekayədir, vəkilləri gərək bunu aparıb türmədə Cahangir müəllimə versin.
Sonda rastlaşdığım bir kədərli mənzərəni yazım. Qiymətlər qalxdıqca, böhran dərinləşdikcə belə mənzərələri çox görürəm. Yazıb sizi də dilxor etmək istəməzdim, onsuz hamımız problem içindəyik, vəziyyəti yaxşı bilirik. Ancaq yazmasam işim nədən ibarətdir? Lətifə yazırıq, hökumət də elə bilir hər qiymət qalxanda kefimiz yaxşılaşır.
Zibilxananın yanında durmuşdum. Əvvəlcə bir sınıq-salxaq maşın gəldi. İçindən yetim görkəmli, olduqca kasıb, çirkli geyimdə iki nəfər düşüb başladılar qutuları eşələməyə. Bir-iki paslı dəmir tapıb getdilər. Sonra bir cavan oğlan gəldi. O da zibilləri boşaldıb polietilen kulokları yığdı getdi. Özü də zibili yerə dağıdırdı. İstədim etiraz edim, ancaq belə çörəkpulu toplayan adama ekologiyadan danışmağın nə qədər mənası var, tapa bilmədim, o üzdən susdum. Sonra nisbətən babat “Jiquli”də bir ağsaqqal gəldi, öz-özünə danışa-danışa çörək qırıntıları topladı, getdi.
Deyə bilərsiniz bu kədərli mənzərəyə niyə uzun müddət baxdın? Qaçmağa gedirdim, telefonda GPS proqramın işə düşməyini gözləyirdim. Yaşıl işıq yandı, mən də başladım qaçmağa.
Ancaq uzaq gedə bilmədim – indi də o adamlar sanki yanımdadır.